Θα ήθελα τώρα να συνεχίσω με τη συγκομιδή χορτοδοτικών φυτών για ενσίρωση. Η ενσίρωση είναι μια μέθοδος συντήρησης του χόρτου με υψηλή υγρασία. Δηλαδή ενώ στη συντήρηση με ξήρανση κατεβάζουμε την υγρασία του χόρτου όσο πιο γρήγορα μπορούμε για να σταματήσουμε τη δράση των μικροοργανισμών που το καταστρέφουν, με την ενσίρωση το συντηρούμε με υψηλή υγρασία. Για να το συντηρήσουμε προκαλούμε με τη δράση μικροοργανισμών την παραγωγή ενός οξέος (γαλακτικό οξύ) το οποίο κατεβάζει το pH (αυξάνει την οξύτητα) κάτι που καταστρέφει τους μικροοργανισμούς ακόμα και αυτούς που το παρήγαγαν. Η όλη δράση γίνεται από τους μικροοργανισμούς της γαλακτικής ζύμωσης που για να δράσουν θέλουν δύο βασικά στοιχεία: υδατάνθρακες τους οποίους μετατρέπουν σε γαλακτικό οξύ και απουσία οξυγόνου καθώς είναι αναερόβιοι.
Η διατροφή μηρυκαστικών με ενσίρωμα δίνει καλά αποτελέσματα ενώ το ενσίρωμα αποτελεί μια χαμηλού κόστους ζωοτροφή. Σήμερα οι περισσότεροι αγελαδοτρόφοι χρησιμοποιούν ενσίρωμα στη διατροφή των ζώων τους αλλά μάλλον πολύ λίγοι προβατοτρόφοι, κυρίως αυτοί που έχουν σταβλισμένα αιγοπρόβατα.
Πώς γίνεται στην πράξη η ενσίρωση; Όπως είπαμε χρειαζόμαστε ένα υπόστρωμα πλούσιο σε υδατάνθρακες (σάκχαρα, άμυλο) π.χ. καλαμπόκι, σόργο ή άλλα δημητριακά και απουσία αέρα από τη χορτομάζα. Η αφαίρεση του αέρα επιτυγχάνεται με τον λεπτοτεμαχισμό της χορτομάζας και την ισχυρή συμπίεσή του. Η μείωση της διείσδυσης του αέρα στη χορτμάζα μετά τη συμπίεση (στην περίοδο συντήρησης του χόρτου) επιτυγχάνεται με μείωση της επιφάνειας επαφής του υλικού με το περιβάλλον, κάτι που επιτυγχάνεται στους σιρούς πύργους είτε με περιτύλιγμα του υλικού με πλαστικό που δεν επιτρέπει τη δίοδο του αέρα στους επίπεδους σιρούς όπως δείχνουν οι εικόνες. Τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιωθεί πολύ οι μέθοδοι ενσίρωσης, με ενσίρωση σε κυλινδρικά δέματα, ενσίρωση χόρτου ψυχανθών με προ-ξήρανση αλλά και προσθήκη προσθέτων που βελτιώνουν τη διαδικασία και την τελική ποιότητα του προϊόντος. Θα προσπαθήσω να δώσω μια εικόνα των μεθόδων ενσίρωσης για να βοηθήσω τους ενδιαφερόμενους κτηνοτρόφους (αλλά και αυτούς που κάνουν μονάδες μεθανικής ζύμωσης - βιοαερίου) να κάνουν επιτυχημένα ενσίρωση για μείωση του κόστους παραγωγής τους.
Η ενσίρωση για να πετύχει απαιτεί ένα αναερόβιο περιβάλλον. Αν πάρουμε ένα χόρτο με μεγάλα στελέχη, η έξοδος του αέρα ακόμα και με συμπίεση είναι δύσκολη. Για αυτό η πρώτη δουλειά είναι να μειώσουμε το μέγεθος των στελεχών του χόρτου που θα οδηγηθεί στο σιρό. Σε γενικές γραμμές το πολύ υγρό χόρτο (υγρασία 80% όπως είναι συνήθως στο χωράφι πριν κοπεί) συμπιέζεται ευκολότερα ενώ το ξηρότερο πολύ δυσκολότερα. Επομένως όταν έχουμε ξηρότερο χόρτο πρέπει να το τεμαχίσουμε σε μικρότερα τεμάχια. Η συγκομιδή και ο τεμαχισμός του χόρτου γίνεται με τα σιλοκοπτικά. Υπάρχουν στην αγορά τριών τύπων:
Τα σιλοκοπτικά απλής κοπής. Αυτά είναι μηχανήματα που χρησιμοποιούν περιστρεφόμενα ελάσματα για να κόψουν το χόρτο από τη βάση του και να το τεμαχίσουν χωρίς μεγάλη ακρίβεια. Τα ελάσματα είναι αρθρωτά συνδεδεμένα με οριζόντια στελέχη και περιστρέφονται με φορά αντίθετη από την κίνηση του τρακτέρ. Η φυτομάζα αναγκάζεται να περάσει μέσα από ένα διάκενο και έτσι τεμαχίζεται σε διαφόρων μεγεθών τεμάχια. Η περιστροφή των ελασμάτων δημιουργεί ένα ρεύμα αέρα που αναγκάζει την τεμαχισμένη φυτομάζα να κινηθεί σε ένα σωλήνα και να εκτοξευτεί σε ένα όχημα μεταφοράς. Τα σιλοκοπτικά αυτά έχουν μικρή ακρίβεια τεμαχισμού αλλά είναι μικρού κόστους και με μικρές απαιτήσεις σε ισχύ του τρακτέρ. Είναι κατάλληλα για μικρές εκμεταλλεύσεις και για ενσίρωση φυτομάζας με υψηλή υγρασία και όχι με προ-ξήρανση.
Τα σιλοκοπτικά διπλής κοπής είναι όμοια με τα προηγούμενα ως προς την αρχική κοπή του χόρτου αλλά έχουν επιπλέον μια κεφαλή τεμαχισμού που τεμαχίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το χόρτο. Η κεφαλή τεμαχισμού είναι ένας περιστρεφόμενος δίσκος με μαχαίρια τοποθετημένα επάνω του. Επιτυγχάνουν καλύτερη ομοιομορφία τεμαχισμού του χόρτου από τα προηγούμενα με μεγαλύτερη απαίτηση σε ισχύ.
Τα σιλοκοπτικά ακριβούς κοπής είναι αυτά που χρησιμοποιούνται περισσότερο σήμερα. Μπορούν να λειτουργήσουν είτε με άκοπο χόρτο και να κάνουν την κοπή και προώθηση του χόρτου ή των στελεχών καλαμποκιού κ.λπ. στο σύστημα ακριβούς τεμαχισμού. Αλλά μπορούν με ένα σύστημα ανύψωσης του χόρτου να παραλάβουν κομμένο χόρτο (με μερική ξήρανση αν είναι επιθυμητό) από την επιφάνεια του εδάφους. Επομένως έχουν στο πρόσθιο μέρος ένα τμήμα κοπής χόρτου ή στελεχών όπως καλαμποκιού ή ανύψωσης του χόρτου από το έδαφος.
Το κομμένο χόρτο ή τα στελέχη προωθούνται στο σύστημα τεμαχισμού που έχει μαχαίρια είτε πάνω σε ένα τύμπανο (κύλινδρο) είτε σε ένα δίσκο. Το χόρτο αναγκάζεται να περάσει μέσα από ένα σύστημα τεσσάρων κυλίνδρων που δημιουργεί ένα στρώμα του χόρτου και το προωθεί με ρυθμιζόμενη ταχύτητα προς τα περιστρεφόμενα μαχαίρια.Οι κύλινδροι κινούνται με ρυθμιζόμενη ταχύτητα ενώ συμπιέζονται μεταξύ τους από ελατήρια. Έτσι δημιουργείται ένα στρώμα χόρτου που προωθείται προς τα μαχαίρια. Ο αριθμός των μαχαιριών του τυμπάνου ή του δίσκου, η ταχύτητα περιστροφής του και η ταχύτητα προώθησης του χόρτου ή των στελεχών ρυθμίζουν το μέγεθος κοπής του χόρτου που μπορεί να είναι με αρκετά μεγάλη ακρίβεια μέχρι 1-2 εκατοστά.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
