* Γράφει ο Γιάννης Καραστέργιος
Ο αγροδιατροφικός τομέας είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πιο ανταγωνιστικούς της ελληνικής οικονομίας. Οι άριστες εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας συμβάλλουν στην παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα των παραγωγών είναι το πως θα εκμεταλλευτούν την προστιθεμένη αξία των ποιοτικών προϊόντων. Η εφαρμογή συστημάτων ποιότητας στην παραγωγική διαδικασία μειώνει το κόστος παραγωγής και συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος, ενώ η πιστοποίηση τους αποτελεί το διαβατήριο εισόδου σε αγορές υψηλού βιοτικού επιπέδου.
Η νέα ΚΑΠ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ποιότητα και την ασφάλεια των παραγόμενων προϊόντων -εφαρμογή μέτρων όπως τα συστήματα ποιότητας και οι γεωργικοί σύμβουλοι- και προωθεί τη συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας, με στόχο την αύξηση της αξίας του γεωργικού προϊόντος και την καλύτερη πρόσβαση των πρωτογενών παραγωγών στην αγορά. Η οικονομική κρίση όμως στη χώρα μας σε συνδυασμό με τις συνεχείς συγχωνεύσεις και εξαγορές στον κλάδο του λιανεμπορίου, την είσοδο πολυεθνικών κολοσσών και την ανάπτυξη προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, οδηγεί στη βαθμιαία προώθηση και διακίνηση των αγροτικών προϊόντων σε αγορές του εξωτερικού. Κύρια κριτήρια της ανταγωνιστικότητας ενός προϊόντος στην διεθνή αγορά αποτελούν: (α) η πιστοποιημένη ποιότητα και ασφάλειά του και (β) η προέλευση του (ιχνηλασιμότητα σε επίπεδο παραγωγού και αγροτεμαχίου).
Χαρακτηριστικά παραδείγματα πρωτοκόλλων/προτύπων στη φυτική παραγωγή είναι τα GLOBALGAP και AGRO 2. To πρωτόκολλο παραγωγής GLOBALGAP: (α) βασίζεται στις αρχές ορθής γεωργικής πρακτικής (GAP) και έχει τεθεί ως εμπορική προδιαγραφή για την αποδοχή των προϊόντων στις ευρωπαϊκές αγορές (εμπορικό σήμα), (β) εφαρμόζεται τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στον μετασυλλεκτικό χειρισμό και (3) έχει ως στόχους την παραγωγή ποιοτικών και ασφαλών προϊόντων, την προστασία της υγείας παραγωγού και εργαζομένων, την προστασία του περιβάλλοντος και την τήρηση των προδιαγραφών των παραγόμενων προϊόντων (τόσο στη χώρα παραγωγής όσο και στη χώρα προορισμού). Το πρότυπο ολοκληρωμένης διαχείρισης AGRO 2 (2.1/2.2): (α) εφαρμόζεται σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις που διαμορφώνουν πολιτική και θέτουν στόχους λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές απαιτήσεις, τις ισχύουσες προδιαγραφές για τα προϊόντα και τις πληροφορίες για σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, (β) περιγράφει τις απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συμμορφώνεται μια γεωργική εκμετάλλευση, (γ) περιλαμβάνει τους γενικούς κανόνες ορθής γεωργικής πρακτικής και τα συνοδευτικά μέτρα φιλοπεριβαλλοντικής άσκησης της γεωργίας, (δ) εξειδικεύεται για συγκεκριμένες καλλιέργειες (ροδακινιά, βαμβάκι και ελιά) και (ε) έχει ως στόχους τη διασφάλιση της υγείας του καταναλωτή, τη μείωση των κινδύνων που αφορούν στην ασφάλεια των τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια των εργαζομένων.
Τα στάδια υλοποίησης των παραπάνω πρωτοκόλλων/προτύπων είναι: (1) ορισμός πεδίου εφαρμογής, (2) σχεδιασμός του οργανογράμματος και καθορισμός των αρμοδιοτήτων των εμπλεκομένων, (3) ένταξη των παραγωγών (σύμβαση), (4) καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, (5) δημιουργία των απαραίτητων εντύπων, (6) σύνταξη του εγχειριδίου του συστήματος, (7) εκπαίδευση των εμπλεκομένων, (8) εφαρμογή των απαιτήσεων του συστήματος, (9) διενέργεια των απαραίτητων αναλύσεων, (10) εσωτερικός έλεγχος, (11) εφαρμογή διορθωτικών ενεργειών, (12) ανασκόπηση του συστήματος, (13) επιθεώρηση από διαπιστευμένο Φορέα Πιστοποίησης και (14) έκδοση του πιστοποιητικού.
Προβληματισμό ωστόσο στον αγροτικό κόσμο έχει προκαλέσει η διακοπή της επιδοτούμενης εφαρμογής του «εθνικού» προτύπου AGRO 2 στις καλλιέργειες του σκληρού σίτου, της ελιάς και του βάμβακος, που είχε ως στόχο την αύξηση του ποσοστού των πιστοποιημένων προϊόντων των τριών αυτών καλλιεργειών. Παράλληλα, στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παρατηρείται μια τάση προς την εφαρμογή διεθνών προτύπων και πρωτοκόλλων όπως τα GLOBALGAP, BRC και IFS. Τέλος, θα πρέπει να τονίσουμε ότι πολλά πλέον προϊόντα διατροφής, παράγονται σύμφωνα με Ιδιωτικά Πρωτόκολλα, τα οποία δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στους κανόνες που υποχρεούται να ακολουθήσει ο παραγωγός, ώστε να αποκτήσει τη δυνατότητα διάθεσης των προϊόντων του σε συγκεκριμένες αγορές.
* Ο Γιάννης Καραστέργιος είναι γεωπόνος
