Στο πρόσφατο συνέδριο της ΠΕΔ Θεσσαλίας που έγινε το διήμερο 8-9 Ιουνίου στην Καρδίτσα, υπήρξαν δύο παρουσιάσεις που αναφέρθηκαν στην επίπτωση της αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης των βροχοπτώσεων στις μεγάλες καλλιέργειες. Στην πρώτη ο καθηγητής Καραμάνος έδωσε στοιχεία από τη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Οικονομία (η μελέτη υπάρχει χωρίς κόστος στο διαδίκτυο για όποιον ενδιαφέρεται:
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7.pdf).
Υπάρχουν διάφορα σενάρια που δίνουν διαφορετικές αυξήσεις της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με τη μελέτη δεν θα υπάρχουν ουσιαστικές αλλαγές στις αποδόσεις των καλλιέργειών, κάτι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Αντίστοιχη παρουσίαση από τον καθηγητή Δαναλάτο κατέληξε σε παρόμοια αποτελέσματα. Από αυτή την πλευρά φαίνεται ότι τουλάχιστον για τις μεγάλες καλλιέργειες δεν θα έχουμε επιπτώσεις. Βέβαια οι δύο ομιλητές δεν αναφέρθηκαν σε άλλες παρενέργειες της αύξησης της θερμοκρασίας που είναι οι ακραίες καιρικές συνθήκες που θα προκληθούν. Τα πρότυπα της κλιματικής αλλαγής που χρησιμοποίησαν δεν μπορούν να προβλέψουν ισχυρές βροχοπτώσεις και ημέρες καύσωνα ή οι προβλέψεις δεν είναι σχετικά ασφαλείς. Ήρθε όμως τις ίδιες μέρες η δημοσίευση μιας μελέτης της ΔΙΑΝΕΟΣΗΣ (βρίσκεται και αυτή στο διαδίκτυο χωρίς κόστος) για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που έγινε από ομάδα επιστημόνων που υποδεικνύει ακραία καιρικά φαινόμενα όπως περισσότερες μέρες καύσωνα και ραγδαίες βροχοπτώσεις ενώ οι βροχοπτώσεις του καλοκαιριού μειώνονται ακόμα περισσότερο.
Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις φαίνεται να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα καθώς το νερό δεν μπορεί να απορροφηθεί από το έδαφος και να αποθηκευτεί στο επιφανειακό στρώμα για άμεση χρήση από τα φυτά είτε να διηθηθεί βαθύτερα και να εμπλουτίσει τους υπόγειους υδροφορείς (υπόγεια νερά). Αντίθετα απορρέει επιφανειακά προκαλώντας το φαινόμενο της διάβρωσης του εδάφους, που είναι πιο έντονο σε επικλινείς εκτάσεις από αυτές που έχει πολλές τόσο η Θεσσαλία όσο και γενικότερα η χώρα μας. Η διάβρωση όπως έχω τονίσει κατ’ επανάληψη είναι το φαινόμενο κατά το οποίο επιφανειακό έδαφος παρασύρεται από το νερό που απορρέει και μεταφέρεται στα κατώτερα σημεία του αναγλύφου. Κυρίως μεταφέρονται τα πιο λεπτόκοκκα υλικά όπως κυρίως η άργιλος και δευτερευόντως η ιλύς που είναι αυτά που μας δίνουν υψηλότερης γονιμότητας εδάφη και αφήνουν πίσω την άμμο και τις πέτρες, δηλαδή εδάφη σκελετωμένα. Τα λεπτόκοκκα υλικά μεταφέρουν μαζί τους και λιπάσματα, οργανική ουσία και λοιπά πολύτιμα για τις καλλιέργειες υλικά που από τη μία πλευρά χάνονται αλλά από την άλλη στις συγκεντρώσεις νερού που καταλήγουν (ποτάμια, θάλασσα) δημιουργούν ευτροφισμούς που καταστρέφουν τις ανώτερες μορφές ζωής καθώς καταναλώνουν όλο το οξυγόνο του νερού και τα ψάρια αλλά και άλλοι οργανισμοί αδυνατούν να ζήσουν. Τα φαινόμενα αυτά τα βλέπουμε πολλές φορές αλλά και τα νοιώθουμε όταν κολυμπούμε στη θάλασσα. Το πλαγκτόν (μικροοργανισμοί στο νερό της θάλασσας) είναι ιδιαίτερα έντονο φέτος όπως και όλες τις χρονιές με έντονες βροχοπτώσεις αργά την άνοιξη.
Η επίπτωση των βροχών στη διάβρωση (απώλεια εδάφους) εκφράζεται από έναν συντελεστή διαβρωσιμότητας της βροχής (rainerossivity). Είναι ένας συντελεστής που εκφράζει την ενέργεια της βροχής που πέφτει σε μια έκταση. Όταν έγραφα αυτό το κείμενο, ο φίλος και συντοπίτης Πάνος Πανάγος που εργάζεται στο Ευρωπαϊκό Ερευνητικό Κέντρο στην Ιταλία (JRC) μου έστειλε τις δύο εικόνες που σας παραθέτω. Με την ευκαιρία τον ευχαριστώ για την ενημέρωση και την άδεια να χρησιμοποιώ το υλικό του. Στην Εικόνα 1 ο δείκτης διαβρωσιμότητας των βροχών το 2050 μας δίνει την επικινδυνότητα της χώρας μας με τη δυτική Ελλάδα αλλά και άλλα σημεία της χώρας όπως η Ρόδος και η Εύβοια να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των επικίνδυνων περιοχών. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας είναι η δεύτερη εικόνα που δείχνει την αύξηση της διαβρωσιμότητας της βροχής στο δεύτερο μισό του αιώνα μας. Η Θεσσαλία αλλά και πολλές περιοχές της Βόρειας και γενικότερα της Ανατολικής Ελλάδας να έχουν μεγάλη αύξηση του συντελεστή που δείχνει τον αυξημένο κίνδυνο που αντιμετωπίζουμε. Είναι προφανές ότι η καταστροφή γόνιμων εδαφών στα επόμενα χρόνια θα επιταχύνεται. Έχω γράψει πολλές φορές για το πρόβλημα τη διάβρωσης στη χώρα μας και τους κινδύνους απώλειας γόνιμών εδαφών αλλά μάλλον δεν ιδρώνει το αυτί κανενός αρμοδίου. Άλλωστε η δουλεία του Υπουργείου Γεωργίας και των αντίστοιχων υπηρεσιών των περιφερειών είναι η διανομή επιδοτήσεων πάνω και κάτω από το τραπέζι και όχι η ορθολογική ανάπτυξη της γεωργίας της χώρας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
