Συνέντευξη στη Σοφία Σπύρου
O Τάσος Χανιώτης είναι διευθυντής Οικονομικής Ανάλυσης Προοπτικών & Αξιολογήσεων της Γεν. Διεύθυνσης Γεωργίας και Ανάπτυξης στην ΕΕ (DG AGRI) και από τους πιο υψηλόβαθμους Έλληνες υπαλλήλους της Κομισιόν. Μας μίλησε για τις ευκαιρίες που προσφέρει η γεωργία σε νέους αγρότες, την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), την καινοτομία και την ευρωπαϊκή προοπτική της ελληνικής αγροτικής οικονομίας, κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στην Αθήνα.
«Την αξιοποίηση κονδυλίων για έρευνα και καινοτομία που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να δημιουργηθεί ένα ενάρετο τρίγωνο ανάμεσα στην έρευνα, την καινοτομία και στην παραγωγή έχει νόημα να επιδιώξει η Ελλάδα για να αναπτύξει το συγκριτικό της πλεονέκτημα στη γεωργία στις σημερινές συνθήκες», υποστηρίζει ο κ. Χανιώτης. Η Ελλάδα πρέπει να μάθει από το πάθημα της Ε.Ε., όπου, σύμφωνα με τον κ. Χανιώτη «αν εδώ και χρόνια έχει μειωθεί η παραγωγικότητα στον γεωργικό τομέα στην Ευρώπη αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν είχε δοθεί το βάρος που έπρεπε στην εφαρμοσμένη έρευνα» και να αξιοποιήσει τα κονδύλια που δίνονται πλέον για την ώθηση της εφαρμοσμένης έρευνας στη γεωργία κι έχουν μάλιστα διπλασιαστεί ώστε να ανέρχονται συνολικά σε 4 δισ. για την εξαετία 2014-2020 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Έρευνα και την Καινοτομία Ορίζοντας 2020.
«Στην Ελλάδα υπάρχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες καθώς δεν λείπουν ούτε οι γνώσεις, ούτε το ταλέντο, ούτε η εφαρμοσμένη γνώση αλλά ούτε και η δίψα των παραγωγών να τις εφαρμόσουν. Αξίζει να δει κανείς πως υπάρχουν οι νέοι αγρότες που έχουν μπει στην παραγωγή που έχουν γνώσεις, που έχουν διάθεση και που έχουν κάνει και πολλά πράγματα. Αν έχουν αυξηθεί οι εξαγωγές τα τελευταία χρόνια οφείλονται σε αυτούς τους φορείς», συνεχίζει ο κ. Χανιώτης. Παρά τις αγκυλώσεις που συνεχίζουν να υπάρχουν στην εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής το στοίχημα για την ελληνική γεωργία είναι να βρει τρόπο να ενισχύσει αυτούς που ήδη έχουν μπει με διάθεση να βελτιώσουν την παραγωγή, ταυτόχρονα βοηθώντας κι αυτούς που έχουν μείνει κάπως πίσω. «Υπάρχει ένα γενικότερο πρόβλημα κυρίως των χωρών που έχουν αντιμετωπίσει περισσότερο την κρίση. Έχει μειωθεί η φυγή, η αποχώρηση αγροτών από τον γεωργικό τομέα. Σε συνθήκες κρίσης δεν υπάρχει κανένα νόημα να επιταχύνεις αυτή τη διαδικασία, θα δημιουργήσεις περισσότερη ανεργία. Πρέπει ταυτόχρονα να αφαιρεθούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια που υπάρχουν και δεν αφήνουν τους πιο δυναμικούς αγρότες και φορείς να εκμεταλλευτούν τις υπάρχουσες ευκαιρίες. Ενώ παράλληλα να δει κανείς τι είδους κοινωνικά προγράμματα υπάρχουν που θα βοηθήσουν αυτά τα στρώματα που έχουν μείνει κάπως πιο πίσω ούτως ώστε να είναι λιγότερες οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης».
ΓΙΑΤΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Στην αναζήτηση της καινοτομίας και την ένταξή της σε όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής αγροτικών προϊόντων πρέπει να στραφεί η γεωργία κάθε ευρωπαϊκής χώρας αξιοποιώντας τη νέα ΚΑΠ για να προσθέσει αξία στα προϊόντα. Το πλεονέκτημα που έχει η ευρωπαϊκή γεωργία στις σημερινές συνθήκες όταν έχει να ανταγωνιστεί για παράδειγμα την αμερικανική γεωργία που διέπεται από βιομηχανικό μοντέλο παραγωγής, βρίσκεται στο ότι προσθέτει αξία και γνώση στη διαδικασία της παραγωγής τροφίμων είτε αυτή η γνώση έχει να κάνει με το γεγονός ότι το προϊόν προέρχεται από πρακτικές παραγωγής που είναι φιλικές προς το περιβάλλον, είτε έχει να κάνει με το γεγονός ότι ενσωματώνει γνώση και καινοτομία στη μεταποίηση στην προώθηση, στη διαφήμιση. Αντίστοιχα το μεγάλο δυνητικό πλεονέκτημα της ελληνικής γεωργίας κατά τον κ. Χανιώτη είναι ότι «είναι γεωργία μιας μικρής χώρας και είναι πολύμορφη. Κι επειδή ακριβώς ο κόσμος δεν περιμένει από την Ελλάδα να τον ταΐσει, αυτό που περιμένει είναι συγκεκριμένα προϊόντα τα οποία θα μπορούν να ικανοποιήσουν ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό, είτε αυτό το κοινό είναι στην Αμερική, είτε είναι στον Καναδά, είτε είναι σ’ εκείνα τα μεσαία κοινωνικά στρώματα της Κίνας, της Ινδίας αύριο, τα οποία θα στραφούν προς άλλου είδους προϊόντα κι εκεί ένα πολύ μικρό τμήμα του καταναλωτικού κοινού να πάρεις μπορείς να εξασφαλίσεις για συγκεκριμένους συνεταιρισμούς τη δυνατότητα να βγάλουν ένα πολύ ικανοποιητικό αποτέλεσμα».
Σύμφωνα με τον κ. Χανιώτη η ελληνική γεωργία το πρωταρχικό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσει για να αξιοποιήσει το δυνητικό πλεονέκτημα τα ελληνικά προϊόντα είναι οι δυσκολίες στη συλλογική οργάνωση. «Σε συγκεκριμένες χώρες όπου η οργάνωση των παραγωγών ήταν καλύτερη κι οι συνεταιρισμοί είναι πιο προχωρημένοι αυτά τα πλεονεκτήματα είναι εμφανή. Αυτό δεν γίνεται μόνο στις χώρες του βορρά όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία αλλά και στις χώρες του Νότου», όπως και επισημαίνει ο κ. Χανιώτης». Η Ισπανία για παράδειγμα στηρίζει πολύ μεγάλο τμήμα εξαγωγών που ανέρχεται στο 81% της παραγωγής. Αντίστοιχα στην Ελλάδα εξάγεται το 47% του συνολικού παραγόμενου αγροτικού προϊόντος».
Ακόμη όμως κι όταν υπάρχουν συλλογικοί φορείς έτοιμοι να εφαρμόσουν βελτιωμένες νέες πρακτικές στην παραγωγή, κι όταν υπάρχει έρευνα για την ανάπτυξη καινοτομίας δεν υπάρχουν τα δίκτυα εκείνα που θα μεταφέρουν τη γνώση στον παραγωγό, όπως υποστηρίζει ο κ. Χανιώτης. Για να λειτουργήσει το τρίγωνο της έρευνας, καινοτομίας και παραγωγής και να βελτιώσει την αποδοτικότητα της γεωργίας στη χώρα μας ο κ. Χανιώτης εντοπίζει ως σημαντική την καλύτερη σύνδεση ανάμεσα στα Πανεπιστήμια και στον ιδιωτικό τομέα «γιατί αυτό που έχουμε δει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι είναι η σύμπραξη ανάμεσα στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα που δίνουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες να εκμεταλλευτούν παραγωγοί τις ευκαιρίες που υπάρχουν». Για να αντιμετωπίσει την ανάγκη μετάδοσης καινοτομίας σε συντελεστές και παραγωγούς σε όλη τη χώρα συστάθηκε πρόσφατα η πρωτοβουλία ΑγροΕΤΑΚ (Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών Έργων Καινοτομίας). Ειδικότερα στόχος της πρωτοβουλίας που υλοποιεί ο ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και θα χρηματοδοτηθεί με 9 εκ. ευρώ είναι να καταφέρει να διαδόσει γνώσεις εφαρμοσμένης γεωπονίας στον παραγωγό μεσ’ από δράσεις κατάρτισης και επιμόρφωσης με 4.900 ωφελούμενους την επόμενη διετία 2015-2017.
Στα μεγάλα πλεονεκτήματα επίσης για να επενδύσει κάποιος στη γεωργία το 2015 στη χώρα μας είναι όπως υπογραμμίζει ο κ. Χανιώτης οι πολλοί διαθέσιμοι πόροι για τη γεωργία στη νέα χρηματοδοτική περίοδο της ΚΑΠ. Η δημοσιονομική στήριξη που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον γεωργικό κλάδο της χώρας μας είναι πολύ σημαντική και ξεπερνά στο σύνολό τους τα ευρωπαϊκά κονδύλια που θα λάβουν όλοι οι υπόλοιποι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας. Έτσι τα 19 δισ. που έχουν εξασφαλιστεί για την περίοδο 2014-2020 για τη γεωργία (4% του ΑΕΠ) ξεπερνούν τα 15 εκ. ευρώ που δίνονται στο υπόλοιπο 96% της οικονομίας. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 περιλαμβάνει και χρηματοδοτική παρέμβαση της τάξης των 466 εκ. ευρώ για Σχέδια Βελτίωσης που θα υποβληθούν και από συλλογικές πρωτοβουλίες Ομάδων Παραγωγών αλλά θα ενισχύσουν και τη σύσταση ομάδων παραγωγών, οργανώσεων παραγωγών και ενώσεων οργανώσεων παραγωγών.
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Η ελληνική γεωργία αντιμετωπίζει από κοινού με την Ευρωπαϊκή ορισμένες μακροπρόθεσμες προκλήσεις που έχουν να κάνουν με το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και τη διακύμανση των τιμών που επιφέρει αβεβαιότητα στο εισόδημα του παραγωγού. Αυτό που έχει εκπλήξει τα τελευταία χρόνια είναι ότι οι τιμές των γεωργικών προϊόντων τείνουν να ανεβοκατεβαίνουν όχι μόνο με χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με τις ειδικές αγορές, αλλά και σε σχέση με ευρύτερα μακροοικονομικά μεγέθη. Αυτό είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό που θα μείνει. Όπως επίσης ισχύει γενικά ότι έχει αυξηθεί το κόστος παραγωγής παντού και κυρίως έχει ανεβεί η τιμή της ενέργειας’. Ειδικά η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου είναι ένα κρίσιμο στοιχείο που επηρεάζει άμεσα την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων απέναντι σε αυτά της αμερικανικής γεωργίας. Επειδή η Ευρώπη δεν έχει βρει κοιτάσματα φυσικού αέριου που έχει βρει η Αμερική, κατά συνέπεια, όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ τόσο έχουν αβαντάζ οι Αμερικάνοι σε σχέση με την Ευρώπη κι ευνοείται η παραγωγή τους.
