Τα θρεπτικά στοιχεία είναι έτσι διαθέσιμα στα φυτά και βοηθούν στην αύξηση τη παραγωγής. Η οργανική ουσία βελτιώνει τη ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους δηλαδή δυσκολότερα αλλάζει το pH του εδάφους. Σημειώνω ότι τα περισσότερα φυτά αναπτύσσονται καλύτερα σε ουδέτερο pH (γύρω στο 7). Βελτιώνει επίσης την ικανότητα ανακύκλωσης των στοιχείων και βοηθά στην αποδόμηση διαφόρων χημικών που εισέρχονται στο έδαφος. Βελτιώνει τη βιολογική δραστηριότητα του εδάφους και τη βιοποικιλότητα. Όπως είναι γνωστό στο έδαφος ζουν χιλιάδες μικροοργανισμοί και η οργανική ουσία ενισχύει τη δράση τους κάνοντας το έδαφος πιο ζωντανό. Βελτιώνει γενικότερα την άγρια ζωή. Δίνει στο έδαφος καλύτερο πιο σκούρο χρώμα.
Η οργανική ουσία αποδομείται από τη δράση των μικροοργανισμών. Αυτό αποδεσμεύει θρεπτικά στοιχεία και κυρίως άζωτο στο έδαφος και τα κάνει διαθέσιμα για τα φυτά. Η αποδέσμευση αυτή έχει ένα πολύ χρήσιμο χαρακτηριστικό. Είναι εντονότερη όταν η θερμοκρασία είναι υψηλότερη δηλαδή τη περίοδο που και τα καλλιεργημένα φυτά έχουν και αυτά υψηλή ανάπτυξη και ανάγκες και απορροφούν άμεσα το αποδεσμευόμενο άζωτο. Δημιουργείται δηλαδή ένα ταίριασμα παραγωγής και κατανάλωσης που μεγιστοποιεί τη ωφέλεια και ελαχιστοποιεί το κίνδυνο απωλειών από έκλυση στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους είτε στον αέρα. Επομένως μειώνει τις ανάγκες σε λιπάσματα κυρίως σε αζωτούχα που είναι το μεγαλύτερο κόστος λιπασμάτων στο κόστος παραγωγής. Γενικότερα η οργανική ουσία όπως και τα οργανικά λιπάσματα (κοπριές, κομπόστες και άλλα οργανικά λιπάσματα) δρουν αρκετά διαφορετικά από τα χημικά λιπάσματα.
Επίσης η οργανική ουσία συγκρατεί ορισμένα μέταλλα όπως Cu, Fe, Zn, Mn, σε μορφή ευκόλως αφομοιώσιμη για τα φυτά. Έτσι μειώνεται η πιθανότητα τροφοπενιών αυξάνοντας την αφομοιωσιμότητα πολλών ιχνοστοιχείων. Οι ενώσεις οργανικών συμπλόκων με μέταλλα ονομάζονται χηλικές και χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση των τροφοπενιών. Είναι γενικότερα μία αποθήκη αζώτου, φωσφόρου, θείου και καλίου. Αυτό εμποδίζει την έκπλυση αυτών των στοιχείων από το ριζόστρωμα.Όντας υπόστρωμα για την ανάπτυξη και δραστηριότητα των μικροοργανισμών συμμετέχει στην απελευθέρωση οξέων και διοξειδίου του άνθρακα τα οποία επιταχύνουν την αποσάθρωση των ορυκτών με επακόλουθο την αποδέσμευση θρεπτικών στοιχείων.Αποτελεί υπόστρωμα για τη δραστηριότητα μικροοργανισμών που διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών. Θα μπορούσαμε γενικότερα να πούμε ότι η οργανική ουσία προσφέρει τροφή για τους μικροοργανισμούς του εδάφους και τα καλλιεργούμενα φυτά, προσφέρει νερό για τα φυτά μας, δίνει υπόστρωμα για ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών του εδάφους και συμβάλει στο καθαρό αέρα και τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου.
Η οργανική ουσία μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Είναι προφανές ότι αποτελεί ένα τμήμα του διοξειδίου του άνθρακα που δεσμεύεται από τα φυτά κατά τη φωτοσύνθεση και δεν επιστρέφει στη ατμόσφαιρα αλλά παραμένει αποθηκευμένο στο έδαφος. Με την αποδόμησή της η οργανική ουσία αποδεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αλλά ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει δεσμευμένο στο έδαφος. Ένα στρέμμα εδάφους που έχει οργανική ουσία 1% στα επάνω 30 εκατοστά του, περιέχει 4 τόνους οργανικής ουσίας. Τα 40 εκατομμύριά στρέμματα που καλλιεργούμε στη χώρα περιέχουν 160 εκατομμύρια τόνους οργανικής ουσίας. Μια αύξηση της οργανικής ουσίας στο 2% που είναι εφικτό θα δέσμευε εκατομμύρια τόνους άνθρακα και θα συνέβαλε στην μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Αν το βάλουμε σε επίπεδο Πλανήτη η δεσμευμένη οργανική ουσία είναι δισεκατομμύρια τόνοι. Όπως θα δούμε αυτό είναι εφικτό και θα μπορούσε να αποτελέσει στοιχείο δικαιολόγησης επιδοτήσεων στον γεωργικό τομέα για να συμβάλει στο περιορισμό των επιπτώσεων του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
