Μια μελέτη του WWF για την Ελλάδα προβλέπει αύξηση των ακραίων γεγονότων βροχής (έντονες βροχοπτώσεις) και περισσότερες ημέρες με καύσωνα. Άλλες μελέτες προβλέπουν λιώσιμο των πάγων και αύξηση της στάθμης της θάλασσας που θα πλημυρίσει αρκετές χαμηλές παράκτιες περιοχές. Αν δεχτούμε ότι αυτό θα συμβεί τότε τι θα προκαλέσουν αυτά στην γεωργία και στη κοινωνία;
Τα ακραία γεγονότα βροχής μπορούν να προκαλέσουν:
1. Άμεση καταστροφή των καλλιεργειών καθώς τα χωράφια θα πλημυρίσουν, καλλιέργειες είτε θα έχουν μειωμένες αποδόσεις είτε οι φυτείες θα καταστραφούν. Αυτό θα δημιουργήσει σημαντικές απώλειες εισοδήματος και ανωμαλίες στην τροφοδοσία των αγορών.
2. Τεράστια προβλήματα απώλειας γόνιμου εδάφους από τη διάβρωση. Η έντονη βροχόπτωση δεν επιτρέπει την απορρόφηση του νερού από το έδαφος το οποίο απορρέει στην επιφάνεια ιδιαίτερα των επικλινών εδαφών. Το νερό παρασύρει μαζί του τα μικρότερα σωματίδια του εδάφους (κυρίως την άργιλο και λιγότερο την ιλύ) που δίνουν σημαντικό τμήμα της γονιμότητάς τους. Πίσω μένει περισσότερη άμμος και πέτρες που δεν δίνουν γονιμότητα στο έδαφος. Μαζί με τα εδαφικά σωματίδια παρασύρονται και θρεπτικά στοιχεία καθώς και οργανική ουσία που από τη μία πλευρά φτωχαίνουν το έδαφος που μένει και από την άλλη ρυπαίνουν τα επιφανειακά νερά όπου καταλήγουν. Είναι προφανές ότι η ζημιά είναι τριπλή: αφαίρεση λεπτόκοκκων υλικών, αφαίρεση θρεπτικών στοιχείων και οργανικής ουσίας, ρύπανση υδάτων.
3. Η διάβρωση ουσιαστικά καταστρέφει τα εδάφη. Θα πρέπει να σημειώσω ότι 1 εκατοστό εδάφους χρειάζεται πάρα πολλά χρόνια για να δημιουργηθεί ενώ η διάβρωση μέσα σε λίγες δεκαετίες το καταστρέφει. Η αφαίρεση των στοιχείων της γονιμότητας από το έδαφος μειώνει σταδιακά τις αποδόσεις των καλλιεργειών ή απαιτεί συνεχώς περισσότερα λιπάσματα για να δώσει τις προηγούμενες παραγωγές . Αυτό οδηγεί σταδιακά σε εγκατάλειψη της καλλιέργειας, η διατήρηση των πληθυσμών δεν μπορεί να υποστηριχθεί και αυτό οδηγεί στην ερημοποίηση.
4. Η αδυναμία του εδάφους να απορροφήσει την έντονη βροχόπτωση μειώνει τις ποσότητες νερού που εισέρχονται στο έδαφος και τελικά οδηγούνται να εμπλουτίσουν το καλλιεργούμενο έδαφος και τα υπόγεια νερά.
5. Η απορροή του νερού συγκεντρώνεται στα κατώτερα σημεία της κάθε λεκάνης προκαλώντας πλημμύρες είτε άμεσα είτε με το νερό που αυξάνει τη ροή των ποταμών που πλημυρίζουν μεγάλες αγροτικές περιοχές αλλά και κατοικημένες περιοχές πολλές φορές με καταστροφές περιουσιών αλλά και θανάτους. Αλλά και η μεταφορά των υλικών προς τα κατώτερα τμήματα των λεκανών απορροής προκαλεί προβλήματα όπως ευτροφισμούς σε συγκεντρώσεις νερού αλλά και άλλες καταστροφές.
Ο μεγαλύτερος αριθμός ημερών με καύσωνα δημιουργεί σημαντικά προβλήματα τόσο στη διαβίωση των πολιτών που γίνεται δυσκολότερη ενώ χρειάζονται μεγαλύτερες καταναλώσεις ενέργειας για υποστήριξη της διαβίωσης. Στις καλλιέργειες από τη μία πλευρά απαιτούνται μεγαλύτερες ποσότητες νερού άρδευσης που αυξάνει το κόστος παραγωγής από την άλλη μειώνονται οι αποδόσεις καθώς δεν μπορεί η ρίζα να καλύψει τις απαιτήσεις του υπέργειου τμήματος των φυτών για τις περιόδους με πολύ υψηλές θερμοκρασίες και ξηρή ατμόσφαιρα. Η αυξημένη ζήτηση νερού για άρδευση σε περιοχές όπως η Θεσσαλία που σε μεγάλο ποσοστό αρδεύονται με υπόγεια νερά κατεβάζει τη στάθμη των υπόγειων υδροφορέων κάτι που αυξάνει το βάθος άντλησης και φυσικάτο κόστος άρδευσης. Φυσικά αυτό μέχρι να αρχίσουν να εξαντλούνται τα αποθέματα που στο τέλος θα μας αφήσουν χωρίς νερό όχι μόνο για τη γεωργία αλλά και για τις ανάγκες του πληθυσμού. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα αυξήσει και την εξάτμιση του νερού που θα αυξήσει τόσο τις απώλειες στα ανοιχτά δίκτυα που χρησιμοποιούμε αλλά και από τα χωράφια αυξάνοντας και πάλι τις ανάγκες σε αρδευτικό νερό. Σήμερα η εξάτμιση του νερού στη Θεσσαλία είναι κοντά στο 1 μ. π.χ. στο νέο ταμιευτήρα στη θέση της λίμνης Κάρλας. Αυτό δίνει μια εικόνα της απώλειας νερού που θα αυξηθεί αν αυξηθεί η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας.
Η αύξηση της στάθμης του νερού θα προκαλέσει καταστροφή παράκτιων περιοχών στη Θεσσαλία που σήμερα καλλιεργούνται. Αλλά η αύξηση της θερμοκρασίας θα αλλάξει το περιβάλλον με επιπτώσεις στους οργανισμούς που ζουν στον Πλανήτη και τη βιοποικιλότητα.
Από τα πιο πάνω γίνεται φανερό ότι η γεωργία (και η κοινωνία γενικότερα) θα υποστεί μεγάλες ζημιές και θα πρέπει να ετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε τις συνθήκες που θα προκύψουν.
* Γράφει ο Φάνης Γέμτος
Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
