Όλα αυτά είναι σε στάδιο σύνδεσης της ακτινοβολίας με ασθένειες ή άλλες προσβολές ώστε να επιτυγχάνεται η διάγνωση και φυσικά η έγκαιρη και σωστή καταπολέμηση. Υπάρχουν όμως και άλλες ιδέες που μπορούν να συμβάλλουν στην έγκαιρη διάγνωση ή και στον περιορισμό των εφαρμοζόμενων φυτοφαρμάκων.
Μια νέα ιδέα που έχει αρχίσει να διερευνάται είναι η χρήση «ηλεκτρονικής μύτης» για τη διάγνωση προσβολών των φυτών μας. Είναι γνωστό ότι το κάθε έντομο ή ασθένεια εκπέμπει μια οσμή δηλαδή κάποιες πτητικές ενώσεις που φτάνουν στη μύτη μας και τις ανιχνεύουμε. Η ηλεκτρονική μύτη είναι ένα όργανο που απορροφά αέρα από το γύρω του χώρο στον οποίο περιέχονται οι πτητικές ενώσεις που εκπέμπονται από τα φυτά ή τα παράσιτά τους στην περίπτωση της γεωργίας. Το όργανο διαθέτει ηλεκτρονικούς ανιχνευτές που όταν συναντήσουν μια ορισμένη ουσία αντιδρούν και μας δίνουν ένα σήμα που μπορούμε να καταγράψουμε. Το σήμα που παράγεται είναι ανάλογο με την ποσότητα της ουσίας στην οποία είναι ευαίσθητος ο αισθητήρας. Αν δημιουργήσουμε αισθητήρες που ανιχνεύουν τη μυρουδιά μιας ασθένειας (καθώς η ασθένεια όταν εκδηλώνεται δημιουργεί χημικές ενώσεις που εκπέμπει στον περίγυρο) τότε, αν κινηθούμε στο χωράφι, το όργανο θα μας καθορίζει τα σημεία όπου εμφανίζεται και εκδηλώνεται η ασθένεια καθώς και την ένταση της. Επομένως αν συνδέσουμε το όργανο με έναν δέκτη GPS (σύστημα προσδιορισμού της θέσης μας στην επιφάνεια της Γης) τότε μπορούμε να έχουμε προσδιορισμό του σημείου της προσβολής. Αν το όργανο με το δέκτη τα τοποθετήσουμε σε ένα όχημα και κινηθούμε στο χωράφι τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε χάρτες του χωραφιού με τη προσβολή και την ένταση της. Προφανώς ο χάρτης θα μας δείχνει περιοχές που η ένταση της προσβολής ξεπερνά ένα όριο που ορίζουμε με βάση την οικονομική ζημία που προκαλείται. Δηλαδή ορίζουμε ένα όριο και πάνω από αυτό πρέπει να επέμβουμε. Τους χάρτες αυτούς (χάρτες εφαρμογής) τους εισάγουμε στο κατάλληλο ψεκαστικό για μεταβλητή εφαρμογή δόσεων για να κάνει το ψεκασμό όπου χρειάζεται. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι τα όργανα που δημιουργούμε είναι πολύ πιο ευαίσθητα από τη μύτη μας και επομένως πιο αποτελεσματικά. Η ωφέλεια από αυτή τη δυνατότητα διάγνωσης τόσο για τον αγρότη (έγκαιρη διάγνωση, μείωση του κόστους ) όσο και για το περιβάλλον από μείωση της χρήσης χημικών είναι σημαντική.
Μία άλλη δυνατότητα μείωσης των εφαρμοζόμενων φυτοφαρμάκων είναι να ανιχνεύουμε σημεία όπου δεν υπάρχουν φυτά και εκεί να μη ψεκάζουμε. Εάν η επιλογή είναι σημεία με φυτά ή έδαφος(κυρίως στις χαμηλές καλλιέργειες) τότε ένας δείκτης βλάστησης μπορεί να μας δώσει με ακρίβεια τα σημεία χωρίς βλάστηση. Σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζουμε κάποιο σκεύασμα που πρέπει να είναι διαφορετικό για διαφορετικού ύψους φυτά. Τέτοια παραδείγματα είναι η εφαρμογή ρυθμιστών αναπτύξεως ή αποφυλλωτικών. Η μέτρηση αυτή είναι σχετικά εύκολη με χρήση υπερήχων ή αισθητήρων laser. Στις δύο περιπτώσεις εκπέμπεται ένα σήμα (υπέρηχος ή φως) και μετράται ο χρόνος επιστροφής που μας δίνει το ύψος της φυτείας. Στις δενδρώδεις καλλιέργειες οι ίδιοι αισθητήρες (υπέρηχοι ή laser)μπορούν να ανιχνεύσουν δένδρα που λείπουν και να σταματήσουν τον ψεκασμό. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και με το ύψος των δένδρων και να διακόπτουν τον ψεκασμό πάνω από ένα ύψος στα χαμηλά δένδρα.
Όλες αυτές οι τεχνικές στοχεύουν στη βελτίωση της εφαρμογής των φυτοφαρμάκων για καλύτερο έλεγχο των παρασίτων, μείωση του κόστους παραγωγής, και προστασία του περιβάλλοντος.
Όργανο τεχνητής μύτης
Μια ιδέα που έχει χρησιμοποιηθεί είναι η χρησιμοποίηση έμβιων αισθητήρων οσμής. Ένα τέτοια μέσο είναι οι μέλισσες. Οι μέλισσες μπορούν να εκπαιδευτούν να προσελκύονται από ορισμένες οσμές. Τότε οι μέλισσες προσελκύονται από την οσμή μιας ασθένειας ή προσβολής. Σκεφτείτε έναν σωλήνα με μέλισσες με μια οπή από όπου μπορεί να μπαίνει αέρας ενώ δεν αφήνει τις ίδιες να βγουν και να φύγουν. Εάν ο σωλήνας πλησιάσει σε μία περιοχή με μια προσβολή που έχουν εκπαιδευτεί να προσελκύονται, τότε οι μέλισσες θα συγκεντρωθούν γύρω από τη οπή. Αυτή τη συγκέντρωση μπορούμε να την ανιχνεύσουμε με μια μηχανή βίντεο (μια οπτική ίνα). Αν τη συνδέσουμε μεGPS και κινηθούμε στο χωράφι έχουμε πάλι χάρτες με προσβολές και έτσι θα διευκολυνθούμε στην καταπολέμηση της ασθένειας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
