Η άλλη επιλογή είναι να χρησιμοποιήσουμε συστήματα που μετρούν ή ανιχνεύουν μια ιδιότητα της καλλιέργειας ή του εδάφους και να αλλάζουν άμεσα την εφαρμοζόμενη ποσότητα λιπάσματος.
Η πιο διαδεδομένη εφαρμογή είναι η μέτρηση του χρώματος των φυτών. Η μέτρηση γίνεται με χρήση αισθητήρων που μετρούν την ανακλώμενη ηλιακή ακτινοβολία(ή μια τεχνητή ακτινοβολία αντίστοιχη με την ηλιακή που εκπέμπει το ίδιο το όργανο) και μετρούν την ερυθρή και την κοντινή υπέρυθρη. Όπως είναι γνωστό τα φυτά απορροφούν την ερυθρή ακτινοβολία και ανακλούν την πράσινη για αυτό τα βλέπουμε πράσινα. Με βάση τις δύο ακτινοβολίες εκτιμώνται δείκτες βλάστησης που χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν μια κατάσταση των φυτών. Ένας από τους δείκτες που ονομάζεται δείκτης βλάστησης της κανονικοποιημένης διαφοράς μεταξύ το ερυθρού και του κοντινού υπέρυθρου (NDVI) εκφράζει το χρώμα των φυτών. Παίρνει τιμές από 0 έως 1. Τιμές κοντά στο μηδέν έχει το γυμνό έδαφος ενώ κοντά στο 1 τα πολύ πράσινα, με έντονη ανάπτυξη φυτά. Καθώς ο γεωργικός ελκυστήρας κινείται στο χωράφι ο αισθητήρας μετρά τον δείκτη και ανάλογα με την τιμή του εφαρμόζει το λίπασμα.
Η λειτουργία του συστήματος στηρίζεται σε ένα δείκτη βλάστησης αναφοράς που το μετράμε σε ένα μικρό τμήμα του αγρού όπου έχουμε εφαρμόσει περισσότερο από το κανονικό λίπασμα. Δηλαδή έχουμε μια τιμή του δείκτη για έδαφος με περίσσεια αζώτου στη λίπανση. Έχουν αναπτυχθεί αλγόριθμοι που συγκρίνουν το δείκτη βλάστης αναφοράς με το μετρούμενο στο σημείο του χωραφιού που βρισκόμαστε και αυτόματα δίνεται εντολή στο λιπασματοδιανομέα να αλλάξει τη ρύθμιση. Προφανώς η υπόθεση πίσω από αυτή την εφαρμογή είναι ότι δεν υπάρχει άλλη αιτία που να αλλοιώνει το χρώμα των φυτών. Αυτό βέβαια δεν είναι απόλυτα σωστό. Σε ένα χωράφι με σιτάρι το κιτρίνισμα την άνοιξη μπορεί να οφείλεται σε κράτηση νερού σε κάποιο σημείο του χωραφιού ή σε επίδραση παγωνιάς. Κάτι αντίστοιχο ισχύει για τις ποτιστικές καλλιέργειες. Παρ’ όλα αυτά η κύρια αιτία του πράσινου χρώματος των φυτών παραμένει η επάρκεια ή μη του αζώτου στο έδαφος και με βάση αυτή τη παραδοχή λιπαίνουμε.
Η χρήση αυτής της μεθόδου έχει βρει εκτεταμένη εφαρμογή στη Γερμανία όπου μηχανήματα της εταιρίας YARA (τελευταία έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται και άλλα που θα μειώσουν τις τιμές – Εικόνα 1α) έχουν χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα (Εικόνα 1). Οι αγρότες φαίνεται να τα προτιμούν γιατί τους διευκολύνουν στη δουλειά καθώς δεν έχουν να κάνουν καμία παρέμβαση κατά τη λειτουργία, η διανομή λιπάσματος σταματά στα άκρα του χωραφιού (κεφαλάρια) και αυτό τους διευκολύνει.
Το πρόβλημα είναι το υψηλό κόστος του εξοπλισμού που φτάνει στις 30.000 € και προφανώς είναι απαγορευτικό για μικρά αγροκτήματα. Μια μελέτη στη Γερμανία έδειξε ότι το σύστημα επιτυγχάνει εξοικονόμηση λιπάσματος αλλά για να αποσβεστεί χρειάζεται να καλύπτει κάθε χρόνο μεγάλες εκτάσεις της τάξεως των 2-3000 στρεμμάτων. Προφανώς είναι ένα μηχάνημα για επαγγελματίες του είδους που μπορούν να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αυτό μου θυμίζει ότι κάποτε πρότεινα στους φοιτητές μου ότι μια πολύ καλή δουλειά είναι να κάνουν εργολαβικά την εφαρμογή λιπασμάτων και ψεκασμών σε αγρότες. Η δυνατότητα προμήθειας των λιπασμάτων με πολύ χαμηλότερες τιμές από αυτές που πετυχαίνουν οι μεμονωμένοι αγρότες και η καλύτερη ποιότητα εφαρμογής θα έδιναν σημαντικά κέρδη και στις δύο πλευρές. Αυτά πριν από τη γεωργία ακριβείας. Σήμερα μπορούν να δώσουν μια ακόμα υπηρεσία πολύ επωφελή για τα δύο μέρη. Βέβαια υπάρχει πάντα ένα πρόβλημα αξιοπιστίας στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα την αγροτική αλλά κάποτε πρέπει να τα αλλάξουμε όλα για να πάμε μπροστά και να ξεπεράσουμε τη κρίση.
Μια άλλη ιδέα που εφαρμόζουν άλλες εταιρείες (π.χ. η γνωστή από τα άροτρα KVERNELAND) χρησιμοποιεί χάρτες των χωραφιών από δορυφορικές εικόνες. Ο αγρότης που διαθέτει το κατάλληλο λιπασματοδιανομέα (Εικόνα 2) παίρνει από την εταιρία ένα χάρτη εφαρμογής που τον εισάγει στο λογισμικό και κάνει τη διαφοροποιημένη λίπανση. Η εταιρεία έχει αναπτύξει δικούς της αλγόριθμους και με βάση εικόνες από δορυφόρους που μετρούν τις τρεις ακτινοβολίες του ορατού φωτός (Ερυθρό, Πράσινο και Μπλε) και την κοντινή υπέρυθρη εκτιμούν τους δείκτες βλάστησης και παράγουν τους χάρτες εφαρμογής που χρησιμοποιεί ο αγρότης. Στην Εικόνα 3 φαίνεται ένας τέτοιος χάρτης εφαρμογής . Η λύση αυτή είναι πολύ φθηνότερη. Το μηχάνημα κοστίζει λίγο πάνω από 10.000 € και η υπηρεσία της προμήθειας του χάρτη παρέχεται δωρεάν από την εταιρία.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
