Για αυτό όταν κάνουμε δειγματοληψία του χωραφιού συνήθως παίρνουμε δείγματα από μια διαγώνιο του χωραφιού και τα αναμιγνύομε δημιουργώντας ένα μέσο αντιπροσωπευτικό δείγμα για να κάνουμε τις αναλύσεις. Στη συνέχεια αποφασίζουμε να εφαρμόσουμε τα λιπάσματα ομοιόμορφα σε όλο το χωράφι. Αυτό επομένως που μας ενδιαφέρει είναι να προσθέσουμε τα λιπάσματα ομοιόμορφα σε όλο το χωράφι. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι κακή εφαρμογή δηλαδή αλλού να ρίχνουμε περισσότερο και αλλού λιγότερο δημιουργεί προβλήματα ανομοιόμορφων φυτειών που μειώνουν τη παραγωγή. Δηλαδή σε άλλα σημεία εφαρμόζεται λιγότερο λίπασμα από όσο χρειάζεται μειώνοντας τη παραγωγή ενώ σε άλλα περισσότερο αυξάνοντας το κόστος και τη ρύπανση των υδάτων. Ορισμένα από τα προβλήματα αυτά προσπαθεί να λύσει η γεωργία ακριβείας. Για τις λύσεις αυτές θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμα.
Υπάρχει ένας όρος ο βαθμός απόδοσης ή χρήσης του λιπάσματος που είναι η ποσότητα ή το ποσοστό του λιπάσματος που χρησιμοποιείται από τα φυτά ως προς το συνολικά εφαρμοζόμενο. Είναι προφανές ότι στοχεύουμε στο μέγιστο βαθμό απόδοσης του λιπάσματος και οι διάφοροι μέθοδοι εφαρμογής μπορούν να τον αυξήσουνε ή να τον μειώσουν. Η συνήθης απόδοση είναι γύρω στο 60% και μπορεί να είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη ανάλογα με τη μέθοδο εφαρμογής. Συνήθως τμηματική εφαρμογή, ιδιαίτερα για τα αζωτούχα λιπάσματα δίνει καλύτερα αποτελέσματα αλλά πάντα πρέπει να συνυπολογίζουμε και το κόστος της κάθε εφαρμογής.
Η εφαρμογή των λιπασμάτων στη χώρα μας γίνεται με διάφορους τρόπους. Διανομή σε όλη την επιφάνεια του χωραφιού με φυγοκεντρικούς λιπασματοδιανομείς (Εικόνα 1) (τα λεγόμενα χωνιά από τους αγρότες καθώς το σχήμα της αποθήκης του λιπάσματος είναι ένας κώνος) είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος. Οι φυγοκεντρικοί λιπασματοδιανομείς έχουν ένα ή δύο περιστρεφόμενους δίσκους (Εικόνα 2). Το λίπασμα πέφτει πάνω τους αποκτά περιστροφική κίνηση και με τη φυγόκεντρη δύναμη που αναπτύσσεται οι κόκκοι του λιπάσματος εκτοξεύονται και διανέμονται σε απόσταση λίγων μέτρων (από 8 έως 36 μέτρα πλάτος εργασίας).
Οι φυγοκεντρικοί λιπασματοδιανομείς παλαιότερα ήταν κακής ποιότητας. Ακόμα και σήμερα πολλοί λιπασματοδιανομείς με ένα δίσκο κάνουν πολύ κακή εφαρμογή των λιπασμάτων. Αντίθετα πολύ βελτιωμένοι φυγοκεντρικοί λιπασματοδιανομείς με διπλό δίσκο αλλά και με ηλεκτρονικούς ελέγχους μπορεί να πετύχουν μεγάλη ομοιομορφία εφαρμογής. Βέβαια η καλής ποιότητας λιπασματοδιανομείς είναι ακριβότεροι αλλά είναι βέβαιο ότι το επί πλέον κόστος θα υπερκαλυφθεί από τη καλύτερη ποιότητα διανομής.
Για καλλιέργειες με πυκνή σπορά όπως τα χειμερινά σιτηρά ή τα ψυχανθή η εφαρμογή του λιπάσματος σε όλη της επιφάνεια είναι ικανοποιητική. Στις σκαλιστικές όμως καλλιέργειες με αποστάσεις μεταξύ των σειρών πάνω από μισό μέτρο η εφαρμογή του λιπάσματος γραμμικά (παράλληλα με τις γραμμές) φαίνεται να βελτιώνει την απόδοση του λιπάσματος. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι μπορούμε να εξοικονομήσουμε μέχρι 30% του λιπάσματος με τη γραμμική εφαρμογή. Επομένως στις σκαλιστικές εαρινές καλλιέργειες πρέπει να εφαρμόζουμε τα λιπάσματα γραμμικά για καλύτερη απόδοση και οικονομία. Αναγνωρίζεται ότι κάνει πιο δύσκολη και αργή τη σπορά αλλά οι ωφέλεια που προκύπτει είναι μεγάλη ιδιαίτερα αν ο φυγοκεντρικός λιπασματοδιανομέας είναι κακής ποιότητας.
Εκτός Ελλάδος μεγάλο ποσοστό των λιπασμάτων εφαρμόζεται σε υγρή μορφή. Είτε αμμωνία που εκχύνεται στο έδαφος είτε λιπάσματα διαλυμένα στο νερό όπωε δείχνει η εικόνα 3.
Μια ιδιαίτερα καλή εφαρμογή μπορεί να γίνει με το αρδευτικό νερό. Αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται fertigation (από το fertilization-λίπανση και irrigation- άρδευση). Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι το λίπασμα απορροφάται από τα φυτά μαζί με το νερό από το έδαφος. Επομένως τα φυτά λειτουργούν καλύτερα όταν έχουν διαθέσιμο νερό (με το πότισμα) και απορροφούν ταυτόχρονα και τα θρεπτικά στοιχεία. Αυτό οδηγεί σε πιο ομοιόμορφη διανομή και σε υψηλότερους βαθμούς απόδοσης του λιπάσματος. Οι αγρότες που ποτίζουν με στάγδην άρδευση το έχουν κατανοήσει αυτό και κάνουν τις επιφανειακές εφαρμογές λιπασμάτων με το αρδευτικό σύστημα με σημαντικά οφέλη. Αυτό μπορεί να γίνει και σε συστήματα άρδευσης με καταιωνισμό (τεχνητή βροχή) και αυτοκινούμενους αρδευτές (καρούλια με μπεκ ή ράμπες) με έκχυση του διαλυμένου λιπάσματος υπό πίεση στο σύστημα.
Συμπέρασμα: Η λίπανση είναι μια σημαντική δαπάνη που μπορούμε να μειώσουμε με επιμελημένη διανομή και χρήση μεθόδων που εξασφαλίζουν ακρίβεια στην ποσότητα, στη θέση που θα χρησιμοποιηθεί (γραμμική εφαρμογή), στο χρόνο που θα χρησιμοποιηθεί (κλασματική εφαρμογή) και όταν είναι δυνατό να συνδυάζεται με την άρδευση.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
