1. Συνεταιριστική αγορά των μηχανημάτων και χρήση από τους αγρότες. Η ιδέα είναι να γίνεται η προμήθεια των μηχανημάτων από τον συνεταιρισμό και το κάθε μέλος θα μπορεί να το χρησιμοποιεί με κάποιο πρόγραμμα που θα βγάζει ο συνεταιρισμός. Αυτό εξασφαλίζει υψηλούς χρόνους απασχόλησης των μηχανημάτων και επομένως μειώνει ουσιαστικά το κόστος του γεωργικού εξοπλισμού. Το σύστημα έχει αρκετά προβλήματα διαχείρισης καθώς πρέπει κάποιος να κανονίζει τη σειρά και να παραδίδει - παραλαμβάνει τα μηχανήματα. Αυτό έχει κόστος και δυσκολίες ιδιαίτερα αν οι εταίροι δεν είναι ιδιαίτερα συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Για τα ελληνικά δεδομένα αυτό το σύστημα έχει πολλά μειονεκτήματα. Το πρώτο η κακή συμπεριφορά των Ελλήνων στα αντικείμενα κοινής χρήσης. Ο Έλληνας γενικά δεν σέβεται οτιδήποτε δεν είναι δικό του. Τα γεωργικά μηχανήματα είναι πολύπλοκα και ευαίσθητα και η μη επιμελημένη χρήση τους οδηγεί σε βλάβες αλλά και στη γρήγορη καταστροφή τους. Η δημιουργία μηχανισμού απόδοσης και ελέγχου κατά την επιστροφή μάλλον προσθέτει σημαντικό κόστος στη διαχείριση που κάνει το όλο εγχείρημα δύσκολο να πετύχει. Παρ’ όλα τα μειονεκτήματα επιτυγχάνεται μείωση του κόστους χρήσης σε καλά οργανωμένους συνεταιρισμούς και όταν οι συνεταίροι συνειδητοποιήσουν τη σημασία της καλής συμπεριφοράς για το καλό όλων.
2. Χρησιμοποίηση μηχανημάτων που κάνουν εργασίες επαγγελματικά με αμοιβή. Αυτό φαίνεται να είναι μια λογική λύση για τους πολύ μικρούς αγρότες. Έχει ένα κόστος που είναι σαφώς μικρότερο από το κόστος ιδιοκτησίας του μηχανήματος. Μια καλή επιλογή είναι η διατήρηση μικρών μηχανημάτων όπως τα ψεκαστικά που έχουν μεγάλο κόστος από την καθυστέρηση εφαρμογής ενός παρασιτοκτόνου και η χρήση επαγγελματιών για άλλες εργασίες. Αυτή η λύση είναι η καλύτερη για μεγάλα μηχανήματα συγκομιδής και εφαρμόζεται ευρύτατα στη χώρα μας. Φυσικά η χρήση αξιόπιστων επαγγελματιών του είδους συμβάλλει στην καλύτερη δυνατή εκτέλεση των εργασιών και το άριστο αποτέλεσμα σε παραγωγή και ποιότητα προϊόντων. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι συνήθως οι επαγγελματίες έχουν νεότερα μηχανήματα υψηλότερης τεχνολογίας ενώ χάρη στην εξειδίκευσή τους πετυχαίνουν καλύτερες ρυθμίσεις και ποιότητα εργασίας. Φυσικά υπάρχουν επιμελείς και όχι επαγγελματίες και ο αγρότης θα πρέπει να επιλέγει αυτόν που του κάνει καλύτερα τη δουλειά και όχι απαραίτητα τον φθηνότερο.
3. Χρήση μηχανημάτων από τις εταιρίες μεταποίησης των προϊόντων. Σε αρκετό βαθμό τα τελευταία έτη εταιρίες μεταποίησης γεωργικών προϊόντων κάνουν με ίδια μέσα τη συγκομιδή. Αυτό γίνεται αρχικά για να διευκολυνθούν οι αγρότες να καλλιεργήσουν νέες καλλιέργειες κυρίως λαχανικών (αρακάς, φασολάκια, σπανάκι κ.λπ.) και να γίνει γρήγορα η εκμηχάνιση της συγκομιδής που βοηθά την επέκταση της καλλιέργειας. Ήδη στην περιοχή μας δραστηριοποιούνται πολλές τέτοιες μηχανές και έχουν συμβάλλει ουσιαστικά στην επέκταση καλλιεργειών λαχανικών που είναι υψηλής αξίας και δίνουν μεγαλύτερο εισόδημα στους γεωργούς. Το κόστος των αποσβέσεων βαρύνει τους μεταποιητές και όχι τους αγρότες κάτι που τους μειώνει το κόστος. Η βιομηχανία επιτυγχάνει μικρή επιβάρυνση ανά μονάδα προϊόντος καθώς συγκομίζει μεγάλες εκτάσεις κάθε χρόνο.
4. Τέλος μια ιδέα είναι η χρήση μεθόδων παραγωγής που χρησιμοποιούν ελάχιστα μηχανήματα. Σε ένα προηγούμενο σημείωμα παρουσίασα ένα αγρόκτημα στην Αγγλία που εφάρμοζε συστήματα γεωργίας συντηρήσεως με χρήση ακαλλιέργειας που με δύο σπαρτικές, ένα ψεκαστικό και μια θεριζοαλωνιστή κάλυπτε όλες τις ανάγκες αγροκτήματος χιλιάδων στρεμμάτων. Είναι προφανές ότι το κάθε πέρασμα από το χωράφι ενός μηχανήματος έχουμε ένα σημαντικό κόστος που αθροίζεται στο τελικό κόστος παραγωγής. Επομένως καλλιεργητικά συστήματα που περιορίζουν τα περάσματα με μηχανήματα μειώνουν το κόστος αλλά και την ανάγκη για περισσότερα τρακτέρ. Από αυτή την πλευρά ο αγρότης πρέπει να σκέφτεται πριν εφαρμόσει συστήματα με πολλά περάσματα με μηχανήματα και να τα περιορίζει στο ελάχιστο. Παλαιότερα πολλοί παραγωγοί έλεγαν ότι η δουλειά μένει στο χωράφι. Το σωστό είναι ότι η καλή και επιμελημένη δουλειά μένει στο χωράφι και όχι τα άσκοπα περάσματα με μηχανήματα. Παλαιότερα πολλοί αγρότες έκαναν 10 δισκοσβάρνες για να ετοιμάσουν τα χωράφια για να σπείρουν βαμβάκι. Αυτό είχε πολλά αρνητικά στοιχεία εκτός από το υψηλό κόστος όπως η συμπίεση του χωραφιού. Γι’ αυτό η χρήση των μηχανημάτων πρέπει να γίνεται με μελέτη και με το ελάχιστο δυνατό κόστος.
Στα πιο πάνω έδωσα ορισμένες ιδέες για τη μείωση του κόστους χρήσης του γεωργικού εξοπλισμού. Δεν θεωρώ ότι έδωσα όλες τις δυνατές ιδέες αλλά πιστεύω ότι θα βοηθήσω κάποιους να σκεφτούν λύσεις που θα ταιριάζουν με τις συνθήκες της περιοχής και του κάθε αγρότη. Αυτό που θεωρώ σημαντικό είναι να αρχίσουν οι αγρότες να σκέφτονται πως θα μειώσουν το κόστος παραγωγής και να μην σκέφτονται μόνο τις τιμές διάθεσης των προϊόντων τους που είναι ένα μέρος του προβλήματος.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
