Στην αγορά υπάρχουν δύο μηχανήματα που κάνουν τη μέτρηση αυτή. Ο ένας τύπος έχει ηλεκτρόδια σε μορφή επίπεδων κατακόρυφων δίσκων όπως φαίνονται στην Εικόνα 1 σχηματικά και στην Εικόνα 2 το πραγματικό μηχάνημα κατά τη λειτουργία στο χωράφι. Το μηχάνημα έχει συνήθως έξι κατακόρυφους δίσκους – ηλεκτρόδια. Στους δύο εσωτερικούς εφαρμόζεται μια τάση (διαφορά δυναμικού) και στα δύο ζεύγη δίσκων (το εξωτερικό και το ενδιάμεσο) μετράται η ροή των ηλεκτρονίων. Ανάλογα με την απόσταση μεταξύ των δίσκων που δίνουν την τάση και αυτών που μετρούν την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που δημιουργείται μετράται και το βάθος της ΦΗΑ του εδάφους. Στο μηχάνημα των Εικόνων 1 και 2 οι εξωτερικοί δίσκο μετρούν τη ΦΗΑ σε βάθος 0-90 εκατοστά και οι εσωτερικοί 0-30 εκατοστά.
Εικόνα 1. Σχηματική παράσταση του μηχανήματος VERIS
Εικόνα 2. Μηχάνημα VERIS για μέτρηση της ΦΗΑ εδαφών κατά την κίνηση στο χωράφι.
Για να καταλάβει ο αναγνώστης καλύτερα τι μετράμε με τη ΦΗΑ ας δούμε την Εικόνα 3. Είναι ένα χωράφι του ΕΘΙΑΓΕ λίγο έξω από τη Λάρισα στο τέλος του καλοκαιριού. Καθώς το χωράφι ήταν τελείως ξηρό είχαμε τιμές πολύ χαμηλές. Ποτίσαμε με ένα αυτοκινούμενο αρδευτή (καρούλι) και είχαμε την Εικόνα 3 όπου όλο το ξηρό χωράφι έχει πολύ μικρές τιμές ενώ το ποτισμένο (κόκκινο χρώμα) έχει υψηλές. Για αυτό συνιστάται να παίρνονται μετρήσεις κοντά στην υδατοϊκανότητα για να έχουμε μια απεικόνιση της μηχανικής σύστασης του εδάφους.
Εικόνα 3. Χάρτης φαινομενικής ηλεκτρικής αγωγιμότητας ενός αγρού με ξηρό και υγρό έδαφος (μπλε και κόκκινα τμήματα του χάρτη).
Οι Εικόνες 4 και 5 δίνουν την ΦΗΑ σε ένα αγρό 50 στρεμμάτων. Είναι χαρακτηριστική η παραλλακτικότητα του αγρού με το Ανατολικό τμήμα να έχει μικρότερες τιμές άρα ελαφρύτερο έδαφος και το Δυτικό υψηλότερες και επομένως βαρύτερο έδαφος. Δεδομένου ότι οι μετρήσεις γίνονται πολύ εύκολα με περάσματα ανά 10 ή 15 μέτρα μπορούμε πολύ γρήγορα να έχουμε μια εικόνα του χωραφιού και να τη χρησιμοποιήσουμε για τις επόμενες εργασίες στο χωράφι. Για παράδειγμα αν επρόκειτο να εγκαταστήσουμε ένα αμπέλι ή έναν οπωρώνα θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε από την αρχή δύο δίκτυα στάγδην άρδευσης και να ποτίζουμε χωριστά το βαρύτερο και ελαφρύτερο τμήμα του χωραφιού επιτυγχάνοντας σωστότερη εφαρμογή του νερού (δηλαδή μικρότερες δόσεις και συχνότερο στο ελαφρύ, μεγαλύτερες και αραιότερες στο βαρύ) με αποτέλεσμα εξοικονόμηση νερού και ενέργειας και καλύτερη απόδοση και ποιότητα προϊόντων.
Εικόνα 4. Χάρτης ΦΗΑ αγρού 50 στρεμμάτων για βάθος 0-30 εκατοστά.
Εικόνα 5. Χάρτης ΦΗΑ αγρού 50 στρεμμάτων σε βάθος 0-90 εκατοστά.
Το δεύτερο κυρίως χρησιμοποιούμενο όργανο μέτρησης της ΦΗΑ είναι το ΕΜ38 (Εικόνες 6 και 7). Αυτό αντί να έχει ηλεκτρόδια – δίσκους σε επαφή με το έδαφος, προκαλεί την ροή των ηλεκτρονίων με επαγωγή. Ουσιαστικά ένα πηνίο δημιουργεί ένα μαγνητικό πεδίο στο έδαφος που προκαλεί τη ροή των ηλεκτρονίων που μετράται από ένα δεύτερο πηνίο στο πίσω μέρος του μηχανήματος. Το όργανο μετακινείται στο χωράφι με τα χέρια (Εικόνα 7) ή μπορεί να τοποθετηθεί σε συσκευές για μετρήσεις με χρήση τρακτέρ ή άλλου μέσου έλξης του.
Εικόνα 6. Αρχή λειτουργίας του ΕΜ38
Εικόνα 7. Χρήση του ΕΜ38 στο χωράφι με τα χέρια.
Τα δύο όργανα δίνουν παραπλήσια αποτελέσματα και επομένως είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τις εφαρμογές της γεωργίας ακριβείας. Το ΕΜ38 είναι σχετικά φθηνότερο όργανο αλλά οι αποδόσεις του VERIS (στρέμματα ανά ώρα) είναι μεγαλύτερες. Η τιμή αγοράς είναι γύρω στα 10.000 €€ για το ΕΜ38 και 15-20.000 € για το VERIS. Επομένως δεν είναι εξοπλισμός για έναν αγρότη αλλά για ένα σύμβουλο αγροτών που μπορεί να προσφέρει την υπηρεσία με ένα πολύ μικρό κόστος ανά στρέμμα. Το μηχάνημα μπορεί να καλύψει περισσότερα από 50 στρέμματα την ώρα δηλαδή 400 στρέμματα στο 8ωρο που δίνει ένα πολύ χαμηλό κόστος. Δεδομένου ότι οι χάρτες της ΦΗΑ δεν μεταβάλλονται εκτός και αν γίνει σημαντική αλλαγή στο χωράφι (ισοπέδωση, προσθήκη εδαφοβελτιωτικών κλπ) η απόσβεση γίνεται για περισσότερα έτη μειώνοντας το κόστος ανά στρέμμα.
Στην περιοχή μας υπάρχει εταιρία συμβούλων που δραστηριοποιείται στη Θεσσαλία και ειδικότερα στην περιοχή Τυρνάβου που έχει ένα αντίστοιχο όργανο και θα μπορούσε να κάνει χάρτες ΦΗΑ σε αγρότες που ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν γεωργία ακριβείας στα χωράφια τους.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
