Νέες μονάδες σωματικής αποτοξίνωσης (DETOX), νέα Πολυδύναμα Κέντρα, Συνδυαστικές Μονάδες για την αντιμετώπιση του αλκοόλ και των εξαρτήσεων, νέοι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης (Χ.Ε.Χ.), νέες Δομές Φροντίδας, όπως Κέντρα Ημέρας, καθώς και η δημιουργία του πρώτου στη χώρα Κέντρου Αναφοράς Τοξικώσεων και Υπεροδοσολογίας εντάσσονται στα νέα σχέδια του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ).
Τα στοιχεία που συνθέτουν τη νέα στρατηγική του για την αντιμετώπιση του φαινομένου των εξαρτήσεων έχουν βασικό γνώμονα να «χτίσουν» μια ασπίδα προστασίας και φροντίδας για τους χρήστες, με στόχο να δεχθούν την καλύτερη δυνατή στήριξη και θεραπεία, ενώ παράλληλα διευρύνονται οι υπηρεσίες του Οργανισμού και προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης των νόμιμων εξαρτήσεων, όπως αλκοόλ, τζόγος, διαδίκτυο.
«Όχημα» για την επίτευξη των παραπάνω στόχων αποτελεί ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων, που εντάσσεται στον νέο νόμο για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και φέρνει την ενοποίηση όλων των υφιστάμενων φορέων για τις εξαρτήσεις σε ένα ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας και οργάνωσης.
Για τις νέες υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ, τη σημαντικότητα του ρόλου του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων, αλλά και για την υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα μας σχετικά με τις εξαρτήσεις, μιλά σε συνέντευξή του στην «Ε» ο πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος του Δ.Σ. του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) κ. Αθανάσιος Θεοχάρης.
* Κύριε Θεοχάρη, τι δείχνουν τα στοιχεία του ΟΚΑΝΑ σχετικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στην Ελλάδα; Νόμιμων, όπως το αλκοόλ και ο καπνός, παράνομων, όπως τα ναρκωτικά, αλλά και εξαρτήσεων όπως τα τυχερά παιχνίδια ή το «gaming» (ηλεκτρονικά παιχνίδια). Υπάρχουν στοιχεία για ηλικιακές ομάδες που εισέρχονται στη θεραπεία;
- «Το πεδίο των εξαρτήσεων έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας σχετική αύξηση στη χρήση νόμιμων εξαρτήσεων (αλκοόλ, τζόγος, διαδίκτυο), αλλά και παράνομων ουσιών, όπως κάνναβη και διεγερτικά. Το προφίλ του εξαρτημένου ατόμου έχει διαφοροποιηθεί. Από τα διαθέσιμα στοιχεία του ΟΚΑΝΑ, ο μέσος όρος ηλικίας των ωφελούμενων που εισέρχονται σε θεραπεία είναι τα 39 έτη. Τόσο η ουσία χρήσης όσο και ο τρόπος χρήσης έχουν μεταβληθεί τα τελευταία πέντε έτη, με τα διεγερτικά να εμφανίζουν αυξητική τάση και τα οπιούχα, παρότι ακόμη αποτελούν κύρια ουσία χρήσης, να εμφανίζουν πτωτική τάση».
* Στον νεανικό πληθυσμό ποιες ουσίες, νόμιμες ή παράνομες, παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη χρήση;
- «Οι νόμιμες εξαρτήσεις παρουσιάζουν αύξηση στις νεαρές ηλικίες, με το αλκοόλ να είναι δυστυχώς εύκολα προσβάσιμο από την πλειονότητα των μαθητών και μαθητριών Λυκείου στην Ελλάδα. Σημαντική αύξηση παρουσιάζεται και στην εξάρτηση από τυχερά παίγνια, σύμφωνα με την έρευνα του ΕΠΙΨΥ, το 2019, δύο στους πέντε μαθητές/μαθήτριες Λυκείου αναφέρουν ότι έχουν παίξει/στοιχημάτισαν χρήματα το τελευταίο έτος, σε τουλάχιστον ένα παιχνίδι, τουλάχιστον μία φορά. Αντίστοιχα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν μία νέα μορφή νόμιμης εξάρτησης, που εμφανίζει αύξηση και στη χώρα μας. Ανησυχητική, επίσης, είναι και η χρήση κάνναβης, με 1στους 13 εφήβους να δηλώνουν ότι έχουν κάνει χρήση έστω και μία φορά. H γενικότερη τάση στη χρήση κάνναβης στους εφήβους στην Ελλάδα είναι διαχρονικά αυξητική».
* Ποια κενά έρχεται να καλύψει η δημιουργία του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων, που προβλέπεται στο πλαίσιο της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;
- «Με τον Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ) ενοποιούνται και θα διαλειτουργούν όλοι οι υφιστάμενοι φορείς για τις εξαρτήσεις σε ένα ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας και οργάνωσης. Ως τώρα όλα τα θεραπευτικά προγράμματα είχαν σημαντικά προβλήματα διασύνδεσης και άμεσης ανταπόκρισης σε αιτήματα, τόσο μεταξύ τους όσο και ως προς την κοινότητα. Συνέπεια αυτού ήταν να είναι αποτρεπτική η ένταξη των εξαρτημένων ατόμων σε θεραπευτικό πρόγραμμα, καθώς οι χρόνοι, αλλά και η επιλογή προγραμμάτων ήταν μία σύνθετη, δαιδαλώδης και με πολλά κριτήρια διαδικασία.
Τα οφέλη του νέου ενιαίου φορέα εστιάζουν στην άμεση πρόσβαση στη θεραπεία, στη δυνατότητα κάθε θεραπευτικής επιλογής από το εξαρτημένο άτομο σε κάθε περιοχή σε όλη την επικράτεια, καθώς και στην παρακολούθηση της θεραπείας των ωφελούμενων σε πραγματικό χρόνο, ώστε να μη χάνεται στη θεραπευτική του πορεία. Επίσης, θα αποφεύγεται η αλληλοεπικάλυψη υπηρεσιών που συνέβαινε μέχρι σήμερα. Για πρώτη φορά ένας φορέας για όλες τις εξαρτήσεις στη χώρα. Πλέον, με τον ΕΟΠΑΕ θα υπάρχει μία ενιαία εθνική στρατηγική για τις εξαρτήσεις».
* Στον αντίλογο, θα μπορούσαμε να πούμε πως ένα τόσο συγκεντρωτικό διοικητικό πλαίσιο ενδεχομένως να μην μπορέσει να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες για υπηρεσίες.
- «Ο νόμος 5129/24 διασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα και την ύπαρξη όλων των υπαρχουσών θεραπευτικών επιλογών. Επιτρέπει στον νέο ενιαίο φορέα τον πλουραλισμό των παρεμβάσεων και θεραπευτικών προγραμμάτων των οργανισμών που ενοποιούνται, καθώς προβλέπει να διατηρεί όλους τους πυλώνες από την πρόληψη, την άμεση πρόσβαση - μείωση της βλάβης, τη θεραπεία με υποκατάστατα, τη θεραπεία χωρίς φαρμακευτικά υποκατάστατα, τη θεραπεία στις φυλακές και την κοινωνική επανένταξη. Με τον ΕΟΠΑΕ θα πραγματοποιηθεί μία σε βάθος εκτίμηση και αξιολόγηση των αναγκών που αναδύονται σε τοπικό και πανελλαδικό επίπεδο. Με γνώμονα την καθολική και κατά τόπους παροχή υπηρεσιών θα σχεδιάζονται και θα υλοποιούνται υπηρεσίες και παρεμβάσεις, ώστε να ανταποκριθούμε στα αιτήματα των εξαρτημένων συνανθρώπων μας. Ο ΕΟΠΑΕ εξασφαλίζει με αυτόν τον τρόπο τη θεραπευτική συνέχεια, χωρίς αλληλοεπικαλύψεις υπηρεσιών και «θεραπευτικά» κενά, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση του δικαιώματος της πρόσβασης σε όλους».
* Πέρα από τη διοικητική συνένωση, υπάρχει πρόβλεψη για τη δημιουργία νέων δομών, αλλά και την κάλυψη νέων πεδίων εξαρτήσεων;
- «Ο ΕΟΠΑΕ θα καλύψει τις ανάγκες σε σωματική αποτοξίνωση σε περισσότερες περιοχές με τη δημιουργία νέων Μονάδων DETOX (προσφέρουν φαρμακευτική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη για την αντιμετώπιση του στερητικού συνδρόμου από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών).
Επιπλέον, προβλέπεται η δημιουργία νέων υπηρεσιών, όπως Πολυδύναμα Κέντρα, Συνδυαστικές Μονάδες για την αντιμετώπιση του αλκοόλ και των εξαρτήσεων, Κινητές Μονάδες, Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, αλλά και Δομές Φροντίδας, όπως Κέντρα Ημέρας. Σημαντική θα είναι η συνεισφορά σε εθνικό επίπεδο με τη λειτουργία του Κέντρου Αναφοράς Τοξικώσεων και Υπεροδοσολογίας, που για πρώτη φορά θα δημιουργηθεί στη χώρα».
* Σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλία και τη Λάρισα ειδικότερα, τι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες; Υπάρχει σχεδιασμός για τη δημιουργία νέων δομών και προγραμμάτων;
- «Στη Θεσσαλία λειτουργεί ήδη ένα ανεπτυγμένο δίκτυο αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, με μονάδες υποκατάστασης και με κέντρα πρόληψης. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, η Λάρισα διαθέτει το Πρόγραμμα Κοινωνικής Ένταξης, για την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των εξαρτημένων ατόμων.
Στον Βόλο λειτουργεί Πολυδύναμο Κέντρο με υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υποστήριξης και βραχείας παρέμβασης σε όλες τις επιμέρους ομάδες εξαρτημένων ατόμων. Οι δομές αυτές συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο «Πρόγραμμα Θεσσαλία 2021-2027» με ΟΠΣ 6002731.
Τέλος, και ο Βόλος, μεταξύ άλλων πέντε πόλεων της Ελλάδας, συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Escape» (European Syringe Collection and Analysis Project Enterprise) του Οργανισμού της Ε.Ε. για τα ναρκωτικά (EUDA), στο οποίο γίνεται ανάλυση υπολειμμάτων συριγγών, προκειμένου να εντοπιστούν οι τάσεις χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών στο πεδίο».
****
Ο Αθανάσιος Θεοχάρης είναι πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος του Δ.Σ. του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ). Είναι μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας (ΕΕΔΥ), μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ), μέλος της International Society of Addiction Medicine (ISAM), καθώς και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών (ΕΕΣΣΑΝ). Είναι εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Επιτροπή για τα Ναρκωτικά (CND) του ΟΗΕ και μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά (EUDA).
