«Στρόφιγγα» η Κύπρος στον Ψυχρό Πόλεμο

Φάκελος Κυπριακό

*Αποκαλυπτικά στοιχεία από τα Απόρρητα Αρχεία των ΗΠΑ

Οι ιδέες των ΗΠΑ ως προς την οριστική λύση του Κυπριακού μοιάζουν με την προσέγγιση του Αλέξανδρου στον Γόρδιο Δεσμό, λέει ο Πρέσβης των ΗΠΑ στο τηλεγράφημά του, και ότι η Κύπρος θα μπορούσε να συνεχίσει να «χρησιμοποιείται» με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ως στρόφιγγα στον σοβιετικο-δυτικό ψυχρό πόλεμο στην περιοχή.

Και η Αμερική βλέπει πολλαπλά οφέλη στην ένωση με την Ελλάδα. Από τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία του Λευκού Οίκου, όπως τα ανέλυσε το κριτικό στρατηγικό βλέμμα του N. Λυγερού, PhD. Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Κύπρο προς την Αμερικανική Κυβέρνηση
Λευκωσία, 7 Απριλίου 1964, 3 μ.μ.
1078. {...} Έκτοτε έχουν συμβεί τόσα πολλά για να δείξουμε ότι καμία από τις δύο οντότητες δεν έχει πολλούς εκπροσώπους σε αυτό το δυστυχισμένο νησί ώστε μια άλλη προσπάθεια για μια πρόχειρη λύση μπορεί μόνο να δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα. {...} Οι δικές μας ιδέες ως προς την οριστική λύση (παράγραφος 5 Deptel 707) μοιάζει κάπως με την προσέγγιση του Αλέξανδρου στον Γόρδιο Δεσμό, αν και χωρίς επιμερισμό όπως στον μύθο. {...} 1. Συνταγματικό πλαίσιο που προβλέπει για ένα πρόσωπο μία ψήφο ως κανόνα για την πλειοψηφία, με εκλογές στη βάση της αναλογικής εκπροσώπησης. 2. Επαρκείς εγγυήσεις για τις μειονότητες (ίσως όπως συμβαίνει με τους Σουηδούς στη Φινλανδία). 3. Η Κύπρος να συνδεθεί με την Ελλάδα είτε μέσω της ένωσης είτε σε κάποιο «συνδετικό» καθεστώς όπως το Πουέρτο Ρίκο. Η Ελλάδα θα έλεγχε τουλάχιστον την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, αφήνοντας ίσως άλλες πτυχές της κυβέρνησης στους Κύπριους. {...} Μην βλέπετε πώς η ανεξάρτητη Κύπρος με ισχυρή οργάνωση του Κομμουνιστικού Κόμματος θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από τους Τούρκους. Η Κύπρος θα μπορούσε να συνεχίσει να «χρησιμοποιείται» με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ως στρόφιγγα στον σοβιετικο-δυτικό ψυχρό πόλεμο στην περιοχή. {...} Πρέπει να έχουμε κατά νου πόσο ευαίσθητη είναι η κυπριακή υπερηφάνεια και πόσο πεπεισμένοι είναι οι Έλληνες εδώ για τον ορθό και δίκαιο σκοπό τους-και ότι μπορούν τελικά να νικήσουν, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να πάνε στο Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Συνοπτικά, τα πλεονεκτήματα που βλέπουμε στην κατάσταση της ένωσης ή της «διασύνδεσης» θα ήταν: 1. Να συνδεθεί η Κύπρος σταθερά με τη Δύση, ώστε να εξαλειφθούν οι ανησυχίες για την ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου, της Τουρκίας και τη δική μας. 2. Να μειωθεί ο κίνδυνος περαιτέρω ανάπτυξης του κομμουνισμού στο νησί. 3. Τέλος στην ενόχληση των κυπριακών «ουδετεριστικών» ελιγμών εξωτερικής πολιτικής. 4. Κατάργηση του συνεχούς ερεθισμού στην ελληνική πολιτική και ταυτόχρονα αποδυνάμωση της σοβιετικής εκμετάλλευσης του ζητήματος στην Ελλάδα. 5. Αποτέλεσμα υποχώρησης για τη σοβιετική πολιτική (και της αραβικής ένωσης) στον τομέα, η οποία είναι κατηγορηματικά αντίθετη με την Ένωση. 6. Δώστε μας μια φιλική κυβέρνηση με την οποία θα διαπραγματευτούμε ένα ικανοποιητικό καθεστώς για τις επικοινωνιακές μας εγκαταστάσεις.
BelcherΤηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Κύπρο προς την Αμερικανική Κυβέρνηση
Λευκωσία, 8 Απριλίου 1964, 3 μ.μ.
1085. {...} Για παράδειγμα, δεν είχαν ετοιμάσει κανένα νέο σχέδιο Συντάγματος, αν και κάποιοι πίστευαν ότι είχαν αφιερωθεί σε αυτό. {...} Τα είπε όλα πολύ καλά για να διευκρινίσει τα δικαιώματα των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης πρόσβασης σε κυβερνητικές θέσεις με βάση την αξία, κ.λπ., κ.λπ., αλλά όταν ήρθε να περιγράψει τη μέθοδο διασφάλισης της εφαρμογής αυτών των δικαιωμάτων, αντιμετώπισε φαινομενικά ανυπέρβλητες δυσκολίες. {...} Συμφώνησα ότι υπό τις παρούσες συνθήκες δυσπιστίας και επακόλουθης έλλειψης εμπιστοσύνης, θα ήταν δύσκολο να πειστούν οι Τούρκοι ότι ο νόμος θα εφαρμοστεί αμερόληπτα, αλλά πρότεινα ότι πρέπει να υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε άλλες χώρες όπου θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η εμπειρία των μειονοτικών προβλημάτων. Στην πραγματικότητα, η εμπειρία της σουηδικής μειονότητας στη Φινλανδία μπορεί να είναι διδακτική. Βρήκα επίσης την ευκαιρία να παίξω στο παλιό θέμα της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στην Τουρκική κοινότητα με την παύση της παρενόχλησης των Τούρκων που προσπαθούσαν να μετακινηθούν στην περιοχή της Λευκωσίας. {...} Η κυρία Σουλιώτη είπε ότι δεν προχώρησε τόσο μακριά, αλλά ότι εκτός του ότι υπήρχε ελευθερία πρόσβασης για τους Έλληνες που έχουν νόμιμες επιχειρήσεις στις σημερινές περιοχές που ελέγχονται από την Τουρκία (δηλαδή, περιοχή βόρεια της Λευκωσίας και της οδού προς Κερύνεια), δεν υπάρχει λόγος γιατί θα έπρεπε να επιτραπεί στους Τούρκους να επιστρέψουν να εργαστούν στην κυβέρνηση στην ελληνική περιοχή. (Αυτή η ισχυρή στάση αντανακλά τη θέση που πήρε ο Makarios στην αποχαιρετιστήρια συνομιλία με τον Πρέσβη Wilkins και εμένα που αναφέρθηκε στο Embtel 1060.) {...}
BelcherΣε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία των αγγλικών κειμένων αναδημοσιευμένων στο site https://lygeros.org/
ΠΗΓΗ: https://lygeros.org/92282-gr/, https://lygeros.org/92283-gr/