η οποία διατηρεί και ενισχύει το αληθές και πραγματικό συμφέρον του παιδιού, ως το βασικό κριτήριο για τη ρύθμιση των σχέσεων των τέκνων με τους γονείς τους» δηλώνει σήμερα στην «Ε» ο υπουργός Δικαιοσύνης, Κων. Τσιάρας, με αφορμή το σχέδιο νόμου για τη συνεπιμέλεια των τέκνων («μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου»).
Σχέδιο νόμου που τροποποιεί το οικογενειακό δίκαιο ειδικότερα στο σκέλος που «θα διέπει τις σχέσεις γονέων - τέκνων, μετά τη διακοπή της συμβίωσης των συζύγων, το διαζύγιο ή την ακύρωση του γάμου», με τον κ. Τσιάρα, παρουσιάζοντας το ν/σ του Υπουργείου Δικαιοσύνης, να κάνει λόγο για πέντε καινοτόμες αλλαγές.
Η συζήτηση του ν/σ στην Επιτροπή της Βουλής πέρα από τις ενστάσεις της αντιπολίτευσης ανέδειξε και τις διαφοροποιήσεις κυβερνητικών βουλευτών («δέκα τροπολογίες Μαρ. Γιαννάκου, Ολγ. Κεφαλογιάννη»). Αύριο Δευτέρα θα γίνει η τέταρτη συνεδρίαση και μετά το ν/σ θα εισαχθεί στην Ολομέλεια προς ψήφιση, εξέλιξη που αναμένεται με πολιτικό ενδιαφέρον με αφορμή και την τελική στάση των διαφωνούντων βουλευτών της πλειοψηφίας.
Επί της ουσίας ωστόσο προηγήθηκε η διαφωνία της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, που κατέθεσε μάλιστα βελτιωτικές προτάσεις επί τεσσάρων βασικών διατάξεων, αλλά «δυστυχώς δεν έγιναν δεκτές από το Υπουργείο» όπως δηλώνει σήμερα στην «Ε», η πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας (ΔΣΛ), Νικολέττα Μπασδέκη. Σημειώνοντας την εκτίμησή της πως το ν/σ «αντί να επιλύσει χρόνια προβλήματα, θεωρώ ότι θα προσθέσει περισσότερα» και «ειδικότερα στο θέμα της συνεπιμέλειας».
Ο νομικός κόσμος, υπενθυμίζοντας ότι σήμερα όλα ρυθμίζονται από τις ισχύουσες διατάξεις του Αστικού Κώδικα, ασκεί κριτική σε διαστάσεις με βασικότερη αυτή της υποχρεωτικής εναλλασσόμενης κατοικίας του ανηλίκου (επιστολή Απ. Βλιτσάκη, «Ε» 14-5-21), αλλά και στις διατάξεις του συμφέροντος του τέκνου, του 1/3 του χρόνου και των κριτηρίων αποκλεισμού ή περιορισμού της επικοινωνίας, διάσταση όπου ήδη υπήρξαν βελτιωτικές ρυθμίσεις.
«Το νομοσχέδιο» δηλώνει στην «Ε» η πρόεδρος της Ένωσης Διαμεσολαβητών Λάρισας, Παναγιώτα Ι. Χριστοφορίδου, «θεωρώ έχει την πρόθεση να «εκπαιδεύσει» τα μέρη - γονείς στη διαμεσολάβηση και στην εξωδικαστική επίλυση των ζητημάτων διατροφής, επιμέλειας και επικοινωνίας των παιδιών, καθώς εισάγει νέα διάταξη περί προσφυγής στον οικογενειακό διαμεσολαβητή με εντολή του δικαστηρίου. Όλα όμως είναι στη σφαίρα του θεωρητικού».
«ΘΑ ΠΡΟΣΘΕΣΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ»
Η πρόεδρος του Δ.Σ.Λ., Νικολέττα Μπασδέκη, σημειώνει πως «κατ’ αρχήν στο ν/σ γίνεται προσπάθεια αναμόρφωσης των σχέσεων γονέων και τέκνων και επίλυσης χρόνιων προβλημάτων που άπτονται οικογενειακών διαφορών και επί της αρχής βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Όμως σε πολλά ζητήματα, αντί να επιλύσει χρόνια προβλήματα, θεωρώ ότι θα προσθέσει περισσότερα σε ό,τι αφορά τις σχέσεις γονέων και τέκνων και ειδικότερα στο θέμα της συνεπιμέλειας. Ειδικότερα:
Ο όρος συνεπιμέλεια δεν είναι καινούργιος στο Οικογενειακό Δίκαιο. Σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς συμφωνούσαν μετά τη διάσπαση της συμβίωσης στην άσκηση συνεπιμέλειας των ανηλίκων τέκνων. Η γονική μέριμνα δε ασκούνταν και πάλι από τους δύο γονείς.
Στο υπό ψήφιση νομοσχέδιο παρατηρούμε τα ακόλουθα: Η άσκηση της γονικής μέριμνας ορθά ασκείται και από τους δύο γονείς σε περίπτωση λύσης του γάμου, του συμφώνου συμβίωσης ή διάσπασης της έγγαμης συμβίωσης. Τα προβλήματα αρχίζουν στην αναφορά ότι ασκείται «και εξ ίσου» που εισάγει ενδεχομένως την εναλλασσόμενη κατοικία του τέκνου που προκαλεί πολλά λειτουργικά προβλήματα και αποστερούν το ανήλικο από ένα σταθερό και γνώριμο περιβάλλον.
Η υποχρεωτική ισόχρονη διαμονή και στους δύο γονείς χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία του ανηλίκου (π.χ. βρέφος) ή όταν οι γονείς κατοικούν σε διαφορετικές χώρες, πόλεις θα δημιουργήσουν πάμπολλα προβλήματα στην καθημερινότητα των παιδιών. Ένα τεράστιο πρόβλημα επίσης που ανακύπτει από το ν/σ είναι η διάταξη σύμφωνα με την οποία ο γονέας με τον οποίο διαμένει το ανήλικο για να επιχειρεί τις πράξεις της συνήθους επιμέλειας πρέπει να ενημερώνει τον άλλον γονέα. Δηλαδή για θέματα καθημερινότητας του ανηλίκου, επιβάλλεται η ενημέρωση του άλλου γονέα. Στις τεταμένες σχέσεις όμως που δημιουργούνται με τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης πώς θα επιλύονται αυτά τα ζητήματα;
Προβληματική είναι επίσης η διάταξη που καθιερώνει το τεκμήριο ελαχίστου χρόνου επικοινωνίας ίσο με το 1/3 του «συνολικού» χρόνου με ερμηνευτικά τα ζητήματα αν ο χρόνος αυτός αφορά εβδομάδα, μήνα, έτος, με ενδεχόμενο ο χρόνος αυτός να υπολογίζεται σε αργίες ή καλοκαιρινές διακοπές με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον άλλον γονέα. Επιπλέον με τον τρόπο αυτόν έχουμε ένα παιδί με μια βαλίτσα πίσω από την πόρτα προκειμένου να καλυφθεί ο χρόνος του τεκμηρίου.
Επίσης τα κριτήρια που αποκλείουν ή περιορίζουν την επικοινωνία των ανηλίκων με τον γονέα, δημιουργούν πολλαπλά προβλήματα αντί να τα επιλύουν. Για παράδειγμα, η ενδοοικογενειακή βία του ενός γονέα προς το ανήλικο ή τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας θα πρέπει να επιφέρουν την αφαίρεση της επικοινωνίας όχι με την καταδίκη του γονέα, αλλά με τη βεβαίωση του αδικήματος από ειδικευμένους επιστήμονες (ιατροδικαστές, παιδοψυχίατρους, παιδοψυχολόγους κρατικών οργανισμών).
Από ό,τι γνωρίζω το αρχικό σχέδιο προέβλεπε αμετάκλητη απόφαση ποινικού δικαστηρίου που σήμαινε 10ετία και πλέον, ήδη τροποποιήθηκε και προβλέπει έκδοση οριστικής απόφασης που και πάλι είναι μεγάλο χρονικό διάστημα. Σκεφτείτε ότι σε μία κακουργηματική παραπομπή η έκδοση οριστικής απόφασης έχει ορίζοντα 5ετίας. Έτσι ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί στην ηλικία των 10 ετών θα έχει «σωθεί» από το βασανιστήριο στην ηλικία των 15-16 ετών. Τραγικό!
Προβλήματα επίσης θα δημιουργήσει η εκ νέου προσφυγή στη διαμεσολάβηση. Ήδη για τη συζήτηση οποιασδήποτε διαφοράς οικογενειακής (επιμέλεια, επικοινωνία, διατροφή) είναι υποχρεωτική η προσφυγή στη διαμεσολάβηση πριν τη συζήτηση της αγωγής. Η εκ νέου παραπομπή σε διαμεσολάβηση στα θέματα της συνεπιμέλειας προσθέτει νέο κόστος και οικονομική επιβάρυνση του πολίτη, αλλά και νέα χρονοβόρα διαδικασία (έκδοση προδικαστικής απόφασης, διορισμός διαμεσολαβητή, τυχόν διαφωνία για το πρόσωπο του διαμεσολαβητή, κ.λπ.).
Τέλος ζητήματα γεννώνται στην έννοια «κατοικία» του ανηλίκου και «συμφέρον» αυτού. Το συγκεκριμένο ν/σ απασχόλησε την Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας που έκανε προτάσεις για την τροποποίηση και τη βελτίωση των διατάξεων του νομοσχεδίου. Δυστυχώς δεν έγιναν δεκτές από το Υπουργείο.
Η Πολιτεία για τόσο ευαίσθητα θέματα θα έπρεπε να συστήσει οικογενειακά δικαστήρια. Δεν αρκεί η επιμόρφωση δικαστών σε θέματα οικογενειακών διαφορών αναφορικά με τη συνεπιμέλεια ανηλίκων. Θα έπρεπε να δημιουργηθεί στη Σχολή Δικαστών ειδικός τομέας, εξειδικεύοντας δικαστές σε θέματα επιμέλειας, επικοινωνίας, άσκησης της γονικής μέριμνας και ερμηνείας του όρου “συμφέρον των τέκνων”».ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ
Η δικηγόρος και πρόεδρος της Ένωσης Διαμεσολαβητών Λάρισας, Παναγιώτα Ι. Χριστοφορίδου, δηλώνει στην «Ε» πως «το τελευταίο διάστημα, έντονος διάλογος επικρατεί σχετικά με το νέο νομοσχέδιο του Υπ. Δικαιοσύνης για τη συνεπιμέλεια και οι έριδες σχετικά με το τελικό κείμενο, που όλοι αναμένουμε, είναι πολλές. Φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει ως καλή πρόθεση την περαιτέρω εισαγωγή της διαμεσολάβησης και του οικογενειακού διαμεσολαβητή. Είναι όμως στο χέρι των γονέων να το αξιοποιήσουν αυτό. Και σήμερα οι γονείς έχουν την επιλογή της διαμεσολάβησης και δεν την αξιοποιούν όσο θα έπρεπε.
Το νομοσχέδιο επομένως θεωρώ έχει την πρόθεση να «εκπαιδεύσει» τα μέρη - γονείς στη διαμεσολάβηση και στην εξωδικαστική επίλυση των ζητημάτων διατροφής, επιμέλειας και επικοινωνίας των παιδιών, καθώς εισάγει νέα διάταξη περί προσφυγής στον οικογενειακό διαμεσολαβητή με εντολή του δικαστηρίου. Όλα όμως είναι στη σφαίρα του θεωρητικού.
Αν εν τέλει τα μέρη δεν πεισθούν για τα οφέλη της διαμεσολάβησης, τότε πολύ φοβάμαι ότι με το νέο νομοσχέδιο θα οδηγηθούν σε περισσότερες δικαστικές διαμάχες, καθώς με τη συνεπιμέλεια οι περισσότεροι γονείς θα καταθέτουν αγωγές, είτε γιατί ένιωθαν οι ηττημένοι μέχρι στιγμής, είτε γιατί θέλουν απλά να ταλαιπωρήσουν ο ένας τον άλλον (συναισθηματικά και οικονομικά) με μοναδικά θύματα να παραμένουν πάντα τα παιδιά.
Πράγματι δικαστικά τα πάντα ρυθμίζονται και σήμερα με τις ισχύουσες διατάξεις του Α.Κ. Από αυτήν τη σκοπιά -τη δικαστική- αμφιβάλλω τι έχει να προσφέρει το νέο νομοσχέδιο.
Όμως ο θεσμός της διαμεσολάβησης που ισχύει στη χώρα μας από το 2010 δεν έχει αξιοποιηθεί όπως θα έπρεπε συγκριτικά με τα οφέλη που προσφέρει. Για τη διάδοση του θεσμού πρέπει να προσπαθήσουν όλοι.
Αν λοιπόν προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται το νέο νομοσχέδιο, προς την κατεύθυνση δηλαδή της ενίσχυσης της εξωδικαστικής ρύθμισης των τόσο ευαίσθητων ζητημάτων που έχουν να κάνουν με τα παιδιά, τότε το καλωσορίζουμε όλοι οι διαμεσολαβητές. Και γι’ αυτόν τον λόγο πλέον οι διαμεσολαβητές παρακολουθούμε μετεκπαιδεύσεις οικογενειακής διαμεσολάβησης. Θα ήταν ευχής έργο το νέο νομοσχέδιο να οδηγήσει εν τέλει περισσότερο στην εξωδικαστική επίλυση των ζητημάτων διατροφής, επιμέλειας και επικοινωνίας των παιδιών με τους γονείς και στη γνωριμία των τελευταίων με τον θεσμό της διαμεσολάβησης».
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ
«Προς το συμφέρον του παιδιού»
Αναλυτικότερα στη δήλωσή του στην «Ε», ο υπ. Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας σημειώνει πως «η Μεταρρύθμιση στις διατάξεις του Οικογενειακού Δικαίου, που επιχειρεί το Υπ. Δικαιοσύνης αποτελεί την επιβεβλημένη ανταπόκριση της Πολιτείας στις απαιτήσεις της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας, δεδομένων των ραγδαίων κοινωνικών μεταβολών και των αναγκών της σύγχρονης δομής της οικογένειας. Το ν/σ συνιστά μια παιδοκεντρική μεταρρύθμιση, η οποία διατηρεί και ενισχύει το αληθές και πραγματικό συμφέρον του παιδιού, ως το βασικό κριτήριο για τη ρύθμιση των σχέσεων των τέκνων με τους γονείς τους. Θεσπίζεται, έτσι ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα καλλιεργήσει την κουλτούρα της συνεννόησης μεταξύ των γονέων μετά το διαζύγιο, έχοντας οριοθετήσει το πλαίσιο της από κοινού κι εξίσου άσκησης της γονικής μέριμνας των παιδιών τους».
Οι βασικές αλλαγές του σχεδίου νόμου
Το Υπ. Δικαιοσύνης εξηγεί τις σχεδιαζόμενες αλλαγές απαντώντας σε βασικές ερωτήσεις:
• Τι επιχειρείται με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου για τη μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου;
- Για πρώτη φορά μετά από περίπου 40 χρόνια από την τελευταία μεγάλη αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου (του 1983) επαναπροσδιορίζεται η φιλοσοφία του νομοθέτη, στην περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης των γονέων. Με το ν/σ η φιλοσοφία που διέπει το Οικογενειακό Δίκαιο μετατοπίζεται από τη μονοδιάστατη άσκηση της γονικής μέριμνας κυρίως από τον ένα γονέα στην από κοινού πλέον άσκηση και από τους δύο γονείς.
• Τι υπαγορεύει αυτόν τον επαναπροσδιορισμό της φιλοσοφίας του νομοθέτη και ποιο είναι το κεντρικό κριτήριο με το οποίο επιχειρούνται αυτές οι αλλαγές;
- Από το παρωχημένο και επιζήμιο για το συμφέρον του τέκνου στερεότυπο του ενός γονέα στο σπίτι με τα παιδιά και του έτερου γονέα εργαζόμενου-απόντα, η κοινωνία μας έχει μεταβεί στο υγιές πρότυπο οι δύο γονείς να συμμετέχουν ισότιμα στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή, και ταυτόχρονα να είναι πλέον ενσυνείδητα παρόντες στη ζωή και την ανατροφή των τέκνων τους, ως ισότιμοι γονεϊκοί πυλώνες. Για τις επιχειρούμενες αλλαγές, αδιαπραγμάτευτο κριτήριο παραμένει ο παιδοκεντρικός χαρακτήρας του κεφαλαίου του Αστικού Κώδικα που αφορά στη ρύθμιση των οικογενειακών σχέσεων και ειδικότερα στις σχέσεις των τέκνων με τους γονείς τους, μετά τη διάσπαση του έγγαμου βίου τους, το διαζύγιο ή την ακύρωση του γάμου τους.
• Ποιες καινοτομίες εισάγονται με το σχέδιο νόμου;
- Το νέο ν/σ εδράζεται στην αρχή της μη διάκρισης μεταξύ των γονέων, καθώς καθιερώνεται η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας και από τους δύο γονείς μετά το διαζύγιο, όπως εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Προάγονται, παράλληλα, οι εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης των οικογενειακών διαφορών, όπως η διαμεσολάβηση. Με τις νέες διατάξεις θεσπίζεται το μαχητό τεκμήριο του 1/3 για την επικοινωνία του παιδιού με τον γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει. Καθιερώνονται, επίσης, αντικειμενικά κριτήρια κακής άσκησης της γονικής μέριμνας, τα οποία λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη από το δικαστήριο στη ρύθμιση των ζητημάτων γονικής μέριμνας και επιμέλειας των τέκνων, όπως η μη καταβολή της διατροφής, ο μη σεβασμός στις δικαστικές αποφάσεις και στις συμφωνίες των διαζευγμένων γονέων και η διάρρηξη των σχέσεων του παιδιού με τον άλλον γονέα. Τέλος προβλέπεται η θέσπιση ειδικών προγραμμάτων της Εθνικής Σχολής Δικαστών για την επιμόρφωση των δικαστικών λειτουργών, που θα δικάζουν τις οικογενειακές διαφορές, από εξειδικευμένους Ψυχολόγους, Κοινωνιολόγους και Κοινωνικούς Λειτουργούς, Καθηγητές ΑΕΙ και Δικαστικούς Λειτουργούς.
• Γιατί εισάγεται το μαχητό τεκμήριο του 1/3 επικοινωνίας και σε τι εξυπηρετεί;
- Με την καθιέρωση του μαχητού τεκμηρίου εξασφαλίζεται η αυξημένη επικοινωνία και ισόρροπη επικοινωνία των παιδιών και με τους δύο γονείς. Με τον τρόπο αυτόν, αμφότεροι οι γονείς μπορούν να έχουν ποιοτικό χρόνο επικοινωνίας με τα παιδιά τους, συμβάλλοντας ουσιωδώς με την παρουσία τους στην ομαλή ψυχοπνευματική τους ανάπτυξη. Παράλληλα, όμως, δημιουργείται μια ουσιαστική βάση διαλόγου μεταξύ των γονέων, ώστε να αποφεύγονται οι έριδες και οι φιλονικίες μεταξύ τους που πληγώνουν τον συναισθηματικό κόσμο των παιδιών και παρακωλύουν την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
• Ποια είναι τα οφέλη από το νέο νομοθετικό πλαίσιο που εισάγεται και με ποιον τρόπο επιλύονται οι οικογενειακές διαφορές;
- Με τις νέες ρυθμίσεις δημιουργείται το αναγκαίο πλαίσιο συνεννόησης μεταξύ των γονέων, προκειμένου να επιλύσουν τις διαφορές τους εξωδικαστικά. Ειδικότερα, με το νέο νομοθετικό πλαίσιο καθιερώνονται τα αναγκαία νομικά εργαλεία και διαδικαστικά σταδία. Προβλέπεται η δυνατότητα των γονέων να ρυθμίσουν τα ειδικότερα ζητήματα με έγγραφη συμφωνία, εφόσον υπάρχει το πλαίσιο της συνεννόησης μεταξύ τους. Παράλληλα, προβλέπεται η δυνατότητα προσφυγής σε ειδικευμένο διαμεσολαβητή. Η προσφυγή στο αρμόδιο δικαστήριο προβλέπεται ως το τελευταίο στάδιο, σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των γονέων».
