Ο αποπροσανατολισμός των Θεσσαλών, ο ρόλος των ΤΟΕΒ και η επιδερμική συζήτηση για τον ΟΔΥΘ

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Σχεδόν ταυτόχρονα με το Σχέδιο της HVA ο υπουργός Περιβάλλοντος κατέθεσε στη Βουλή ένα νομοσχέδιο που περιλάμβανε τη δημιουργία του ΟΔΥΘ (Οργανισμός Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας).

Το νομοσχέδιο δεν ακολουθεί τις προτάσεις της HVA και έχει πολλά προβλήματα. Πρώτον, τον ελάχιστο χρόνο των 9 ημερών για τη διαβούλευση. Εντυπωσιακή η βιασύνη και φυσικά αδυναμία πραγματικής συζήτησης του περιεχομένου. Ατυχώς έκανε τον ΟΔΥΘ ανώνυμη εταιρεία. Παρ’ όλο που έχει μια μετοχή που ανήκει στο δημόσιο, πολλοί θεώρησαν ότι η Α.Ε. οδηγεί σε ιδιωτικοποίηση του νερού. Ακούστηκαν διαμαρτυρίες ότι θα χρεώνονται υπερβολικά οι αγρότες και θα κερδίζουν οι ιδιώτες κ.λπ. Δεν είμαι νομικός, αλλά υποθέτω ότι ακόμη και αν η εταιρεία ή οργανισμός ήταν διαφορετικού νομικού σχήματος, μια κυβέρνηση που ήθελε να «ιδιωτικοποιήσει το νερό», θα το έκανε με νομοθετική ρύθμιση. Η συζήτηση αυτή, όμως, απέτρεψε την ουσιαστική συζήτηση για το νομοσχέδιο και τις προβλέψεις του.
Η προσπάθεια να διαβάσεις ελληνικό νόμο είναι μια δύσκολη δοκιμασία, καθώς αναφέρεται σε προηγούμενους νόμους και τροποποιήσεις νόμων που κάνουν δύσκολη την κατανόηση χωρίς ιδιαίτερα ενασχόληση. Στη χώρα μας ο κάθε υπουργός για να παρουσιάσει έργο κάνει νέους νόμους και τροποποιήσεις που καταλήγουν σε αδυναμία κατανόησης και δυσκολία εφαρμογής.
Πέρα από αυτά τα προβλήματα, θεωρώ ότι υπάρχουν πολλά προβλήματα στον νόμο που θα τα βρούμε μπροστά μας. Πρώτο πρόβλημα η κατάργηση των ΤΟΕΒ. Πραγματικά, η λογική δημιουργίας ΤΟΕΒ σε κάθε χωριό, κυρίως όμως η έλλειψη αξιολόγησης και λογοδοσίας των διοικήσεων, προκάλεσε τεράστια προβλήματα. Από τους περίπου 50 ΤΟΕΒ της Θεσσαλίας  λειτουργούν μόνο 6-7. Οι υπόλοιποι σφραγίδες και πολλοί με χρέη. Το τι έγινε στους περισσότερους ΤΟΕΒ κάποιος πιο αρμόδιος πρέπει να διερευνήσει και να καταλογίσει ευθύνες, αλλά όλοι θυμόμαστε τους βουλευτές του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος να πιέζουν τη ΔΕΗ να παρέχει ηλεκτρικό ρεύμα σε αυτούς που χρωστούσαν διατηρώντας τις διοικήσεις. Κάτι επιεικώς απαράδεκτο. Οι οργανισμοί αυτοί έχουν χρέη πολλών εκατομμυρίων και λογικά πρέπει να διαλυθούν, αλλά και να διερευνηθούν οι ευθύνες για ό,τι έγινε. Αυτό που ονομάζουμε αξιολόγηση, αλλά κανείς από το πελατειακό σύστημα που κυβερνά τη χώρα δε θέλει να το προωθήσει. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ίδια είχαμε και με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και στο τέλος όλοι βγήκαν καθαροί με νομοθετική πρωτοβουλία. Οι ΤΟΕΒ, όμως, που λειτουργούν σωστά, προσφέρουν σημαντικό έργο, γιατί γνωρίζουν τις περιοχές τους με τα προβλήματα και τις αδυναμίες. Κυρίως έχουν άμεση επαφή με τους αγρότες και μπορούν να επιλύσουν τα προβλήματά τους. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση τους ανέθεσε την αποκατάσταση των δικτύων άρδευσης μετά τους «Daniel» και «Elias». Τι κάνει το νομοσχέδιο; Τους καταργεί μέσα σε έναν χρόνο! Πιστεύει κανείς ότι ο ΟΔΥΘ θα λειτουργεί σε έναν χρόνο; Το αστείο της ιστορίας είναι, όπως σημείωσα πιο πάνω, ότι στους ΤΟΕΒ ανετέθη η επισκευή των δικτύων άρδευσης για να μπορέσουν οι αγρότες να ποτίσουν φέτος τα χωράφια τους. Τα σημαντικά έργα που είναι να γίνουν στο ΤΟΕΒ Ταυρωπού και στα δίκτυα Υπέρειας Ορφανών ποιος θα τα επιβλέψει και θα βοηθήσει τους κατασκευαστές στη συνεργασία με τους αγρότες; Ακούσατε κάποια συζήτηση για το θέμα; Εγώ όχι.
Δημιουργούνται τοπικές επιτροπές διαβούλευσης στη θέση των ΤΟΕΒ με τρεις εκπροσώπους του ΟΔΥΘ και τρεις εκπροσώπους τοπικών γεωργικών συνεταιρισμών. Ίσως βοηθήσουν, αλλά τη δουλειά που έχουν μάθει οι σημερινοί ΤΟΕΒ και την εμπειρία τους, μάλλον είναι δύσκολο να την υποκαταστήσουν τόσο γρήγορα.
Σημαντικό θέμα κατά τη γνώμη μου είναι η αξιολόγηση του ΟΔΥΘ. Στο άρθρο 4 (17) προβλέπεται: «Το Δ.Σ. συλλογικά αξιολογεί ετησίως την αποτελεσματικότητά του, την εκπλήρωση των καθηκόντων του, καθώς και των επιτροπών του σε σχέση με το στρατηγικό και επιχειρησιακό σχέδιο του άρθρου έκτου και τους τεθέντες στόχους του σχεδίου δράσης του άρθρου εβδόμου. Το πόρισμα της αξιολόγησης υποβάλλεται στους υπουργούς Υποδομών και Μεταφορών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας». Πολύ ωραία. Ο οργανισμός θα αξιολογεί τον εαυτό του. Δεν θα έπρεπε κάποιος ανεξάρτητος φορέας να το κάνει αυτό; Αλλά, δυστυχώς, η χώρα έχει αλλεργία στην αξιολόγηση. Η αξιολόγηση από ανεξάρτητο φορέα θα εμφάνιζε όλα τα προβλήματα του οργανισμού και της διοίκησης.
Ενδιαφέρουσα και η επιτροπή διαβούλευσης του ΟΔΥΘ. Αποτελείται από πολλά μέλη εκπροσώπους Υπουργείων και κεντρικών οργανώσεων που θα είναι μάλλον εκτός Θεσσαλίας. Θα κατανοούν θα τοπικά προβλήματα;
Σημαντικό θέμα έγιναν οι αμοιβές της διοίκησης του ΟΔΥΘ. Το όριο 15% κάτω του μισθού του προέδρου του Αρείου Πάγου θεωρήθηκε ότι αυτός θα είναι ο μισθός. Αλλά αν θέλουμε να προσελκύσουμε από την αγορά ικανά στελέχη και όχι κομματικούς φίλους, δεν πρέπει να τους πληρώσουμε;
Γενικά η συζήτηση παρέμεινε στην επιφάνεια και όχι στην ουσία. Ο ΟΔΥΘ θα έχει τη δυνατότητα να κάνει ένα σχέδιο διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας και να πιέσει για την υλοποίηση που θα γίνει πάλι από τα Υπουργεία. Προϋπόθεση η επιλογή κατάλληλων προσώπων που θα τον στελεχώσουν. Κυρίως, όμως, αποφυγή διορισμού κομματικών στελεχών αντί για στελέχη που γνωρίζουν την περιοχή και τη διαχείριση επιχειρήσεων. Το πρώτο θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την περιοχή.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας φαίνεται να ακολουθεί μια γραμμή προώθησης λύσης των προβλημάτων. Μετά από κάποιες αρχικές προτάσεις αμφιβόλου αποτελέσματος στην τελευταία παρουσίαση του σχεδίου της σε εκδήλωση με υπουργούς της κυβέρνησης έθεσε τα θέματα της άμεσης κάλυψης των ζημιών και της αποκατάστασης των υποδομών για περιορισμό προβλημάτων από τυχόν νέες θεομηνίες. Πρόβαλε την ανάγκη εκτέλεσης των έργων ανάσχεσης της ροής πλημμυρικών νερών από τα ορεινά της Δυτικής Θεσσαλίας και ταμίευσης νερού για αποφυγή προβλημάτων από περιόδους λειψυδρίας με ταυτόχρονη εξασφάλιση αρδευτικού νερού από μεταφορά από τον θεσσαλικό Αχελώο και αποκατάσταση των υπόγειων υδροφορέων που βρίσκονται στα όριά τους. Πρότεινε, επίσης, τη δημιουργία παρατηρητηρίου για παροχή συμβουλών στους αγρότες της Θεσσαλίας, αλλά και τη σύνδεση έρευνας και παραγωγής. Κρίσιμα στοιχεία για το μέλλον της γεωργίας και της οικονομίας της περιοχής. Είναι μια καλή ευκαιρία να πιεστεί η κυβέρνηση, αλλά και το πολιτικό σύστημα της χώρας να σχεδιάσει μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που παράλληλα με την ΚΑΠ θα συμβάλλει στην ανάπτυξη μια παραγωγικής γεωργίας που θα αυξήσει ουσιαστικά το εισόδημα των αγροτών και της Θεσσαλίας γενικότερα. Να γίνει αντιληπτό από το πολιτικό σύστημα της χώρας ότι διεκδικούμε όλα τα έργα που θα μας δώσουν τις ασφάλειες επιβίωσής μας: ΑΣΦΑΛΕΙΑ από ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΑ από ΞΗΡΑΣΙΑ και ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ. Παράλληλα με την προστασία του ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ και των ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ (επιφανειακών και υπόγειων).