Το Σχέδιο της HVA για την Κτηνοτροφία και την καλύτερη οργάνωση του πρωτογενούς τομέα

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Σημαντικό τμήμα του Σχεδίου αναφέρεται στη ζωική παραγωγή και στην προστασία των κτηνοτροφικών μονάδων από πλημμύρες που όπως αποδείχθηκε τις καταστρέφουν. Το Σχέδιο επισημαίνει ότι 3-13% (ανάλογα με το είδος) του ζωικού κεφαλαίου της Θεσσαλίας καταστράφηκε από τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου. Προφανώς αυτό θα πρέπει να αποκατασταθεί άμεσα για να επανέλθει η παραγωγή στα κανονικά επίπεδα. Επισημαίνεται η απογοήτευση των κτηνοτρόφων και η τάση τους να εγκαταλείψουν τη κτηνοτροφία. Προβάλλεται η ανάγκη ανασχεδιασμού των θέσεων των κτηνοτροφικών μονάδων σε συνδυασμό με τα μέτρα περιορισμού των πλημμυρών, αλλά και της δημιουργίας ζωνών εκτόνωσης της πίεσης των υδάτων από όπου θα πρέπει να απομακρυνθούν οι στάβλοι (αλλά και βιομηχανίες και άλλες εγκαταστάσεις). Τονίζεται επίσης το πρόβλημα της μη έγκαιρης προειδοποίησης των κτηνοτρόφων για την επερχόμενη πλημμύρα που ήταν μόνο 2-3 ώρες και την έλλειψη σχεδίου εκκένωσης των στάβλων και διάσωσης των ζώων.

Η δημιουργία υποδομών τόσο για έγκαιρη προειδοποίηση (1-2 μέρες πριν από τη πλημμύρα) όσο και η εκπόνηση σχεδίων εκκένωσης είναι κρίσιμα στοιχεία για το μέλλον. Το Σχέδιο δίνει πολλά στοιχεία τόσο για την έγκαιρη προειδοποίηση όσο και για την εκκένωση των μονάδων σε ακραίες συνθήκες.
Επισημαίνουν την ανάγκη ορθής διαχείρισης των υδάτων στις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Ιδέες για ανακύκλωση των αποβλήτων, δημιουργία αποθηκών νερού για περιόδους ξηρασίας, σωστή διαχείριση των λειμώνων, και ενημέρωση και εκπαίδευση της κοινότητας είναι μέσα στις προτάσεις.
Η πρόταση για μείωση των καλλιεργειών που παράγουν ζωοτροφές και αντικατάστασή τους από μεταφορά από περιοχές με καλύτερο υδατικό ισοζύγιο μάλλον θα δυσκολέψει της κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Θα πρέπει να μελετηθούν οι εναλλακτικές καλλιέργειες που προτείνουν όπως το switchgrass για την περιοχή της Καρδίτσας αλλά και η δυνατότητα χρήσης καλλιεργειών φυτοκάλυψης με συγκομιδή της παραγωγής που θα δώσουν μια παραγωγή ζωοτροφών με εκμετάλλευση των χειμερινών βροχών. Επίσης η αντικατάσταση της αγρανάπαυσης με καλλιέργεια ψυχανθών που εφαρμόζαμε ίσως θα πρέπει να προωθηθεί.
Ειδική μνεία γίνεται για τη βελτίωση των ζώων, με τη δημιουργία γενεαλογικών δένδρων, υιοθέτηση πρακτικών βελτίωσης των ζώων. Κάτι που έχουμε επίσης ξεχάσει και στηριζόμαστε στις εισαγωγές ζωικού κεφαλαίου υψηλού κόστους και χρόνου προσαρμογής στις ελληνικές συνθήκες.
Ένα σημαντικό στοιχείο των προτάσεων του Σχεδίου είναι η αναδιοργάνωση και ενίσχυση των συνεταιρισμών ως μέσο βοήθειας των αγροτών στην αλλαγή των καλλιεργητικών πρακτικών, αλλά και γενικότερα της διακίνησης και εμπορίας των προϊόντων τους. Η δυνατότητα συλλογικής διαπραγμάτευσης των πωλήσεων των προϊόντων είναι σημαντική. Προτείνονται ιδέες για καλύτερη λειτουργία των συνεταιρισμών. Σημαντικό στοιχείο η πρόταση για δημιουργία ενός συνεταιρισμού ή εταιρείας που θα διαχειρίζεται γεωργικό εξοπλισμό. Είναι προφανές ότι σήμερα οι μικροί αγρότες δεν έχουν δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν νέες τεχνολογίες καθώς οι απαιτούμενες επενδύσεις δεν μπορούν να αποσβεστούν από τη χρήση των μηχανημάτων. Η λύση είναι η δημιουργία υποδομών που θα διαθέτουν τις υπηρεσίες αυτές στους αγρότες. Για τον σκοπό αυτό προτείνεται η διάθεση κονδυλίου 75.000.000 €. Είναι ίσως η μοναδική λύση για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη γεωργία μας με τα μικρά πολύ-διασπασμένα αγροκτήματα. Και εδώ χρειάζεται ανάλυση των δυνατών λύσεων. Για τη σταδιακή μετάβαση από εκτατικές καλλιέργειες σε οπωροκηπευτικά προβλέπεται δαπάνη 2 δις € το χρόνο για να καλυφτεί το κόστος της αλλαγής. Αλλά οι νέες καλλιέργειες προβλέπεται να αυξήσουν τον κύκλο εργασιών κατά 1,5 δις € τον χρόνο κάτι που θα αποσβέσει το κόστος στα επόμενα 8 χρόνια. Το τέλος του τετάρτου κεφαλαίου αφιερώνεται στις πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν για να προωθηθεί το Σχέδιο. Πρώτο στοιχείο η παρώθηση των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων που θα αναλάβουν την υλοποίηση. Αυτές πρέπει να έχουν κεφάλαια για να χρηματοδοτήσουν τις αλλαγές, να έχουν πρόσβαση στις αγορές και πληροφορίες για τις αγορές, και τι προϊόντα ζητούνται (είδη, ποιότητες), να αναπτύξουν ικανότητες και δεξιότητες διαχείρισης των αγροκτημάτων, να υιοθετήσουν καινοτομίες και νέες τεχνολογίες, να αναπτύξουν σύνδεση με τις αλυσίδες τροφοδοσίας της αγοράς, να αναπτυχθούν πολιτικές και κανονισμοί που να συμβάλλουν στη επιτυχία των πιο πάνω.
Εκπαιδευτικές ανάγκες για τον εκμοντερνισμό του πρωτογενούς τομέα είναι ένα ιδιαίτερο τμήμα του Σχεδίου. Η μελέτη επισημαίνει ότι μόνο το 0,7% των αγροτών μας έχει τεχνική αγροτική εκπαίδευση (διάρκειας τουλάχιστον 2 ετών). Το ποσοστό διπλασιάστηκε από τη δεκαετία του 1990 που ήταν 0,32%. Αν το συγκρίνουμε την Ολλανδία (62,8%), τη Γαλλία (38,4%), την Ιταλία (6,8%) και Ισπανία (4,1%) τότε βλέπουμε τη γύμνια μας. Επισημαίνεται ότι εκτός από τους αγρότες εκπαίδευση χρειάζεται και το προσωπικό που θα χειριστεί το νέο εξοπλισμό και θα εφαρμόσει τις καινοτομίες. Αντικείμενα εκπαίδευσης που τονίζονται: η διαχείριση θρεπτικών στοιχείων και η διατροφή των αγροτικών ζώων, η γενετική βελτίωση των ζώων, η εκμηχάνιση και η χρήση των νέων τεχνολογιών, η διαχείριση της φυτοπροστασίας και η ασφάλεια των τροφίμων που ζητά ο καταναλωτής.
Για την εκπαίδευση θα χρειαστούν να αναπτυχθούν κατάλληλα τεχνικά σχολεία (ένα σε κάθε νομό), να ανανεωθούν τα προγράμματα σπουδών, να αναπτυχθούν συστήματα διαρκούς εκπαίδευσης για διάδοση της γνώσης, να δημιουργηθούν κίνητρα για την εκπαίδευση, Θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία Κεντρικής Κυβέρνησης και τοπικών φορέων. Η διοίκηση πρέπει να οργανώσει τον συντονισμό όλων των δράσεων για να επιτύχουν. Μέτρα εκτός από την άμεση αποκατάσταση των ζημιών είναι η ανάπτυξη καμπάνιας για πληροφόρηση του κοινού και διάδοση των ιδεών, ενίσχυση της διοίκησης και της εκπαίδευσης.