Πώς θα γίνει η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας; Ενα ερώτημα που περιμένει απάντηση

ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΡΑΜΜΗ για τα νερά, το περιβάλλον, τη Γεωργία στη Θεσσαλία

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας*

Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: [e-mail]).

Επτά σχεδόν μήνες από τις ακραίες πλημμύρες που προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές στη Θεσσαλία, σε ανθρώπινες ζωές, κατοικίες, υποδομές, στους εδαφικούς και υδατικούς πόρους, στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και στην οικονομία της περιοχής και ακόμα η κατάσταση σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση και την ανάκαμψη της περιοχής δεν έχει αποσαφηνισθεί.

Η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας βρίσκεται στο επίκεντρο με τη διατύπωση πολλών προτάσεων από πολλούς φορείς, ομάδες και μεμονωμένους πολίτες.
Η Πολιτεία με μια επιλογή που προκάλεσε απορίες και αντιδράσεις ανέθεσε σε μια ξένη εταιρεία, την Ολλανδική HVA, την εκπόνηση ενός Master Plan για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, το οποίο παραδόθηκε στην κυβέρνηση πριν 20 περίπου ημέρες και τέθηκε σε διαβούλευση -και μάλιστα στην αγγλική γλώσσα. Το γεγονός να ανακοινωθούν οι προτάσεις και να υποστούν τη βάσανο της κριτικής, από μόνο του φαίνεται καλό, αλλά ταυτόχρονα και περίεργο. Φυσιολογικά στη διαβούλευση θα έπρεπε να τεθούν οι προτάσεις της κυβέρνησης και όχι της εταιρείας, η οποία αφού παρέδωσε το έργο που της ανατέθηκε θα έπρεπε να ολοκληρώσει εκεί την αποστολή της.
Όμως αυτό επέλεξε η κυβέρνηση και ακολούθησαν όσα είδαν το φως της δημοσιότητας τελευταία, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε αποπροσανατολισμό από τα κύρια ζητήματα που απασχολούν τη Θεσσαλία, που (πρέπει να) είναι η αντιπλημμυρική της θωράκιση για να αποτραπούν ή μειωθούν οι επιπτώσεις από ανάλογα ακραία φαινόμενα που δυστυχώς μπορεί να ξανασυμβούν και η βιώσιμη διαχείριση του νερού, που είναι προϋπόθεση για τη συνέχιση της ίδιας της ζωής μας στην περιοχή εξασφαλίζοντας την υδροδότηση στον πληθυσμό και τη συνέχιση της γεωργικής δραστηριότητας, που αποτελεί θεμελιακής σημασίας παράγοντα για την οικονομία της Θεσσαλίας.
Τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας την περίοδο αυτή και ιδίως μετά τη δημοσιοποίηση της μελέτης της HVA (Master Plan), δυστυχώς δεν φαίνεται να οδηγούν στην κατανόηση των παραπάνω διακυβευμάτων. Η επικέντρωση σε επί μέρους ζητήματα που είναι μεν πολύ σημαντικά, όπως π.χ. το είδος των καλλιεργειών που θα επιλεγούν θέτοντας σε δεύτερη θέση το βασικό ζήτημα της εξασφάλισης των συντελεστών από τους οποίους εξαρτάται η δυνατότητα της καλλιέργειας, δηλαδή του νερού και του εδάφους, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αποπροσανατολισμό και απώλεια της δυνατότητας που δημιουργεί η συγκυρία να αναδειχθούν και αποφασισθούν βιώσιμες λύσεις στα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Θεσσαλία. Έτσι αντί «πολεμικών ιαχών» θα ήταν καλύτερο να γίνει μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν όλες οι απόψεις που διατυπώθηκαν και να γίνει μία σύνθεση έχοντας όμως ως κεντρικό στόχο τα βασικά διακυβεύματα, δηλαδή της αντιμετώπισης των κινδύνων που δημιουργεί η μη βιώσιμη διαχείριση του νερού με τις δύο όψεις, δηλαδή των καταστροφικών πλημμυρών και λειψυδρίας.
Πέρα όμως από τις πολυάριθμες απόψεις, θετικές ή αρνητικές που έχουν διατυπωθεί και αφορούν στην πλειονότητά τους τεχνικά κυρίως ζητήματα, φαίνεται να υπάρχει μειωμένος προβληματισμός και διατύπωση προτάσεων ως προς τις αδυναμίες και παθογένειες του σημερινού μοντέλου διακυβέρνησης και τις αδυναμίες του να αντιμετωπίσει τις νέες πολύπλοκες και πολύ δύσκολες καταστάσεις που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή.
- Έχει αντιληφθεί το κράτος και σε ποιον βαθμό την ανάγκη προσαρμογής του στις απειλές της κλιματικής κρίσης ή ζει ακόμα με την αντίληψη ότι τόσο ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως αυτά που συνέβησαν απανωτά στη Θεσσαλία δεν έχουν σοβαρές πιθανότητας να ξανασυμβούν, οπότε δεν χρειάζονται μέτρα και ας χρησιμοποιηθούν οι οικονομικοί πόροι για άλλες πρόσκαιρης σημασίας επιλογές;
- Η ανάγκη να επενδύουμε στην πρόληψη και όχι να τρέχουμε μετά την εκδήλωση των καταστροφών να μπαλώνουμε έχει εμπεδωθεί στη λογική του κράτους;
- Η συγκέντρωση της προσοχής μας στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή προβληματίζει τους ιθύνοντες ή η σχετική νομοθεσία για το Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή που έχει ήδη νομοθετηθεί από το 2016 είναι απλές γραφειοκρατικές υποχρεώσεις που τις εκπονούμε χωρίς να τις εφαρμόζουμε για να είμαστε μόνο τυπικά εντάξει με τις υποχρεώσεις μας έναντι της ΕΕ;
- Τα Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή τα προχωράμε ή τα έχουμε στοιβαγμένα σε κάποια συρτάρια;
- Το ίδιο σχετικά με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) και τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ), υλοποιούνται ή είναι ανιαρές γραφειοκρατικές υποχρεώσεις, που ούτε σαν τέτοιες τις διεκπεραιώνουμε υφιστάμενοι τις κυρώσεις της ΕΕ;
- Τι γίνεται με τον χωροταξικό σχεδιασμό στη Χώρα μας; Γίνεται ισορροπημένα ή αφορά μόνο ρυθμίσεις που σχετίζονται με οικονομικές δραστηριότητες που αφορούν μόνο μεγάλα οικονομικά συμφέροντα;
- Τι γίνεται με το εθνικό κτηματολόγιο, τους δασικούς χάρτες, την οριοθέτηση της γεωργικής γης; Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή και στις νέες μορφές διακυβέρνησης που επιβάλλουν οι νέες συνθήκες; Αυτά είναι μερικά από τα πολλά ερωτήματα που αφορούν τη λειτουργία του κράτους μας.
Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, μέσω του Παραρτήματος Θεσσαλίας που δημιουργήθηκε και άρχισε ήδη να δραστηριοποιείται, αποφάσισε να συμβάλει στα θέματα που σήμερα απασχολούν της περιοχή της Θεσσαλίας και από αυτή την πλευρά, δηλαδή της ανάγκης επανεξέτασης του μοντέλου διακυβέρνησης που έχει ανάγκη η σημερινή συγκυρία. Αποφάσισε έτσι τη διοργάνωση εκδήλωσης με θέμα «Το στοίχημα της ανασυγκρότησης της πλημμυροπαθούς Θεσσαλίας Πλαίσιο, όροι και χρονοδιάγραμμα» σε συνέχεια της προηγούμενης εκδήλωσης τον προηγούμενο Δεκέμβριο με θέμα «Η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες: Μια πρώτη αποτίμηση».
Στην εκδήλωση τίθενται διαστάσεις που μέχρι σήμερα δεν έχουν αναδειχθεί με σαφήνεια. Ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή που βιώσαμε; Το σημερινό μοντέλο διακυβέρνησης μπορεί να αντιμετωπίσει τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής; Ποιος θα αναλάβει την εθνικής σημασίας επιχείρηση ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας και με ποιον τρόπο; Πώς θα αντιμετωπισθεί η πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων που οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα, απώλεια χρόνου και δημιουργία δυνατοτήτων οικονομικής κακοδιαχείρισης; Ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων, αλλά και της κοινωνίας που υφίσταται τα αποτελέσματα των επιλογών; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα επιχειρηθεί να απαντηθούν από τους εισηγητές της εκδήλωσης και του κοινού που θα συμμετάσχει. Η εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 19/4/24 στο Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο θα περιλαμβάνει: μία καταγραφή των επιπτώσεων των πλημμυρών στη Θεσσαλία και των αναγκαίων μέτρων αποκατάστασης (Χρίστος Τσαντήλας), προτάσεις για ολοκληρωμένο σχεδιασμό και διαχείριση της μεσομακροπρόθεσμης ανάπτυξης της Θεσσαλίας (Λόης Λαμπριανίδης) και το κατάλληλο μοντέλο για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας (Κώστας Παπαδημητρίου). Ελπίζοντας ότι η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει θετικά στην όλη προσπάθεια για τη νέα περίοδο που βιώνει ήδη η Θεσσαλία, περιμένουμε τη συμμετοχή και τη διατύπωση απόψεων.