Του Μ.Ε. Λαγκουβάρδου

Ο μη ων μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί και

ο μη συνάγων μετ’ εμού, σκορπίζει.

Λουκ. 11:23

Μη φοβάσαι την οικονομία. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτε τρομερό στην οικονομία, που πρέπει να φοβούμαστε. Αυτό που μας φοβίζει είναι το άγνωστο που την περιβάλλει. Όπως παντού έτσι και στην οικονομία, αυτό που μας φοβίζει είναι το άγνωστο. Ο Γκαίτε φοβόταν το άγνωστο του θανάτου και ζητούσε περισσότερο φως, στις τελευταίες του στιγμές. Ακόμα και στο πιο φοβερό πράγμα από όλα, στο θάνατο, αυτό που μας φοβίζει δεν είναι ο ίδιος ο θάνατος, αλλά το άγνωστο που περιβάλλει το θάνατο.

Ποιό είναι, λοιπόν, αυτό το άγνωστο που μας προκαλεί τόσο φόβο στην οικονομία; Δεν είναι κρίμα; Είναι τόσο δύσκολο να γίνει γνωστό το άγνωστο που περιβάλλει την οικονομία με το τρομερό του μυστήριο; Οπωσδήποτε, δεν μας φοβίζουν τα γνωστά στοιχεία της οικονομίας. Συνεπώς ας αρχίσουμε από τα γνωστά στοιχεία, προκειμένου να ρίξουμε περισσότερο φως στο μυστήριο της οικονομίας. Ίσως φοβούμαστε κατόπιν λιγότερο ή καθόλου.

Έχουμε συνδέσει την οικονομία με τα χρήματα τόσο πολύ, που δεν μπορούμε να σκεφτούμε την οικονομία χωρίς τα χρήματα. Είναι όμως αυτό σωστό; Είναι η οικονομία τα χρήματα; Οπωσδήποτε όχι. Η οικονομία είναι σύνολο μέσων και ενεργειών μέσα σε κοινωνικά πλαίσια, με σκοπό την απόκτηση και την κατανάλωση υλικών αγαθών. Δηλαδή η κάθε κοινωνία επιλέγει τα μέσα και τις ενέργειες με τις οποίες τα μέλη της αποκτούν και καταναλώνουν τα υλικά αγαθά. Άρα υπάρχουν τομείς της οικονομίας στους οποίους το χρήμα δεν έχει ουσιαστική σημασία,όπως είναι ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας.

Αν βγάλουμε απ’ την οικονομία τα χρήματα θα εξακολουθούμε να φοβούμαστε την οικονομία; Νομίζω ότι δεν θα την φοβούμαστε. Άρα δεν μας φοβίζει η οικονομία, αν είναι εγγυημένα τα χρήματα, που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Αυτό που μας φοβίζει, λοιπόν, είναι ότι δεν έχουμε εγγυημένο το χρηματικό εισόδημα, το οποίο μας χρειάζεται για να ζήσουμε.

Δεν φοβούμαστε την οικονομία, αλλά την πολιτική, η οποία δεν εγγυάται ένα χρηματικό εισόδημα που μας χρειάζεται για να ζήσουμε. Νομίζουμε ότι φοβούμαστε την οικονομία ή τα χρήματα, ενώ φοβούμαστε την κυβέρνηση, η οποία εφαρμόζει πολιτική, που δεν εγγυάται το εισόδημα, που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα τί πρέπει να κάνουμε για να πάψουμε να φοβούμαστε και να μην αυτοκτονούν άδικα τόσοι συνάνθρωποί μας και δημιουργούν τόσα δράματα στις οικογένειές τους. Τί πρέπει να κάνουμε, άλλο απ’ το να μην ψηφίζουμε αυτές τις κυβερνήσεις που εφαρμόζουν την πολιτική που μας προκαλεί όλον αυτόν τον φόβο που σκοτώνει;

Το χρήμα είναι μέσον συναλλαγών, πράγμα που σημαίνει ότι είναι άχρηστο, αν δεν υπάρχουν οι άλλοι για τις συναλλαγές. Είναι σαν το μάνα των Εβραίων στη έρημο, που σάπιζε την άλλη μέρα κι έπρεπε να καταναλωθεί την ίδια μέρα. Να μην έχουμε την αυταπάτη ότι δήθεν το χρήμα που κατέχουμε, μας ανήκει εξολοκλήρου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουν μερίδιο σ’ αυτό κι οι άλλοι, αφού χρωστάει την αξία του στους άλλους. Μόνο γιατί υπάρχουν οι άλλοι έχει και το χρήμα που κατέχουμε αξία.

Αν δεν υπήρχε ο αέρας που αναπνέουμε ή αν δεν ήταν κατάλληλος για να τον αναπνέουμε, δεν θα ζούσαμε. Δεν πρέπει να αναγνωρίσουμε την οφειλή μας στον αέρα, στο μέτρο που μας αναλογεί, για να διατηρούμε τον αέρα κατάλληλο να αναπνέουμε; Το ίδιο με το νερό. Αν δεν υπήρχε το νερό ή αν το νερό δεν ήταν πόσιμο, δεν θα υπήρχαμε κι εμείς. Δεν πρέπει να αναγνωρίσουμε την οφειλή μας στο νερό, στο μέτρο που μας αναλογεί, στο να διατηρείται κατάλληλο για να πίνουμε; |Το ίδιο με τους άλλους. Αν δεν υπήρχαν οι άλλοι ούτε εμείς θα υπήρχαμε ούτε και τα χρήματά μας θα υπήρχαν. Δεν πρέπει να αναγνωρίσουμε την οφειλή μας στους άλλους, με το να συμβάλουμε στο μέτρο που μας αναλογεί, για να υπάρχουν οι άλλοι; Καθένας από εμάς οφείλει να συμβάλει στο μέτρο που τον αναλογεί στην κοινωνική οικονομία, ώστε να υπάρχει ένα εγγυημένο χρηματικό εισόδημα για να μπορούν να ζουν όλοι οι άνθρωποι. Αυτή είναι η ουσία της κοινωνικής οικονομίας.

Κανένας δεν ζει μόνος. Μόνος: θηρίον ή θεός. Αν αγνοήσουμε τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, όπως κάνει ο φιλελευθερισμός και οι κυβερνήσεις του, πρέπει να συμφωνήσουμε με τον τραγικό Σοφοκλή, ο οποίος πιστεύει πως "το χρήμα είναι το χειρότερο θέσπισμα του ανθρώπου".

Παραθέτουμε απ’ το Λεξικό Εννοιών * τις παρακάτω βλαβερές συνέπειες της αρνητικής διάστασης του χρήματος":

" α) Είναι πηγή πλεονεξίας,

β) Ο άνθρωπος χάνει την ψυχική του ισορροπία, την αίσθηση του μέτρου, προκειμένου να το αποκτήσει.

γ)Αλλοιώνει τις ανθρώπινες σχέσεις.

δ) Εμπορευματοποιεί τις ανθρώπινες ανάγκες και τα συναισθήματα.

ε)Γίνεται φορέας διαφθοράς και αμοραλισμού.

στ) Καλλιεργεί τον ατομικισμό και την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο.

ζ) Συντελεί στη βία και την εγκληματικότητα.

η) Ειναι φορέας κοινωνικής δυσαρμονίας.

θ) Υποθάλπει τον αναελέητο ανταγωνισμό, ενώ αποθεώνει την εξυπηρέτηση του ατομικού συμφέροντος με κάθε τρόπο και μέσο.

ι)Αποτελεί την κυριότερη αιτία συγκρούσεων, διενέξεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

ια) Συχνά μεταβάλλει τον άνθρωπο σε μέσον.

ιβ) Χάνεται ο πραγματικός ανθρώπινος προορισμός, που δεν είναι βέβαια η απόκτηση χρημάτων, αλλά η πνευματική, η ψυχική καλλιέργεια του ανθρώπου και ο εξανθρωπισμός του.

ιγ) Συντελεί στα σκάνδαλα, στην σπατάλη, στη χλιδή, στην υποκρισία και στη φιληδονία."

"Διαβολομαζώματα ανεμοσκορπίσματα", λέει η ελληνική λαϊκή παροιμία. Με άλλα λόγια, αν δεν μαζεύονταν τα χρήματα με το δαιμόνιο της απληστίας και εκτιμούσε ο κόσμος τον πλούτο, σύμφωνα με τη Διδασκαλία του Χριστού, δεν θα γίνονταν πόλεμοι ούτε θα υπήρχε φτώχεια και αθλιότητα στον κόσμο.

*(Αργύρη Ματακιά, Λεξικό Εννοιών, Εκδόσεις Πελεκάνος, ISBN 960-400-054-3)